Wat doe je in het geval van een winterdip? Dan ontruim je een kamertje, verft de muren geel, bordeauxrood, zeegroen en oranje, en betitelt hem als projectruimte voor hedendaagse fotografie. Vervolgens nodig je een kunstenaar uit om die ruimte in te richten. Weg winterdip!
Frido Troost van het fotoantiquariaat Institute of Concrete Matter deed het. Hij was al het sepia aan zijn muren even zat en wilde naast kleur ook het heden in zijn zaak brengen. Eén voorwaarde: het nieuwe werk moet zich verhouden tot de collectie van het ICM. Onder de titel ‘Unter dem Baum’ organiseert Troost vier van dergelijke tentoonstellingen dit jaar, te beginnen met werk van Johannes Schwartz en diens oud-leerling Anna de Jong.
Johannes Schwartz is vaste klant bij het ICM en heeft zodoende een flinke collectie historisch materiaal. Voor ‘Unter Dem Baum’ (‘Onder de boom’ – de boom is het ICM, eronder hangen de vruchten die het resultaat zijn van de kruisbestuiving tussen nieuw en oud) diepte hij vier catalogi van een Duitse siersmederij op. Hun ‘Fenster, Gitter, Gelände und Türen’ (ramen, hekwerken, balkons en deuren) presenteerden zij in een panoramische folder (leporello) die, wanneer opgevouwen, in een cassette wordt geschoven. Dit materiaal vormde het uitgangspunt voor een aantal smalle, langwerpige doeken die verspreid door de ruimte met kabeltjes aan het plafond zijn gehangen.
Schwartz heeft de panoramische werking van de folder proberen te vertalen door details daaruit op een scanner te leggen terwijl hij ze langzaam beweegt. Schwartz – die behoorlijk geïnteresseerd is in conceptuele fotografie en normaliter zeer gecontroleerd te werk gaat – geeft de regie uit handen aan de scanner die met onverwachte kleuren strooit. Het resultaat is dan ook bijna surrealistisch; het is alchemie. Het scanlicht transformeert in grijstonen afgedrukte trapleuningen en balustrades tot nieuwe, van kleur voorziene, interieurs in de traditie van de Art Deco. Een ritme dat aan muziekpapier doet denken, abstract golvende kleuren; het kan zo naar de textielfabriek als dessin.
In vitrines, in sommige gevallen onder de doeken, liggen de leporello’s met hun in onverbiddelijke ritme over de pagina’s verspreide producten. Troost heeft voor de gelegenheid bovendien alle portretten van de wand gehaald en er voorbeelden van catalogi voor in de plaats gehangen: haardplaten, kabinetjes, schilderijlijsten. De details waar het om te doen is zijn nauwelijks te ontwaren, al was het maar omdat alles even grijs is. Het is een aantrekkelijk geheel, een fotografische grot van Ali Baba waar je de ene ontdekking na de andere doet. Wie had gedacht dat er al zo lang catalogi worden gemaakt, en wat te denken van de diversiteit aan producten en variaties daarbinnen.
Aan de kleurige wanden van de projectruimte hangt het werk van Anna de Jong. Zij fotografeerde The Barbican Centre in London – een in de jaren ’70 vanuit een idealistische idee uit beton opgetrokken complex voor de kunsten, dat in het echt niet zo goed functioneert als op de tekentafel. Het complex past in De Jongs interesse voor dit soort architectuur die overgeleverd is aan goede wil en woekerende natuur. Uit het archief van ICM zocht ze – als historische tegenhanger – foto’s van overwoekerde ruines uit lang vervlogen tijden. De gedachte is aardig: waarom is het één een mislukking (The Barbican) en het ander romantisch (een ruïne)? Aan de afwerking had iets meer aandacht besteed kunnen worden – de prints van het hedendaagse werk zijn van geringe kwaliteit en de heftige kleuren leiden de aandacht wat af.
De projectruimte moet zijn plaats nog wat bewijzen, maar duidelijk is dat de combinatie van hedendaags en historisch materiaal tot bijzondere nieuwe dingen leidt die een reisje naar Haarlem de moeite waard maken.
Unter dem Baum – Johannes Schwartz en Anna de Jong
16 maart t/m 21 april 2012
Institute of Concrete Matter
Nieuwe Kruisstraat 19, Haarlem
www.concretematter.com