‘Authentieke vervalsingen’

De wereldberoemde (dat staat in alle nieuws over hem erbij) kunstschilder Luc Tuymans is afgelopen week door de Belgische rechter veroordeeld op het ongeoorloofd plagiëren van een nieuwsfoto van Katrijn van Giel.

Ter verdediging en om er onderuit te komen voerde Tuymans aan dat zijn werk een parodie was en ironisch bedoeld. Jammer genoeg hield Tuymans of zijn advocaat geen vlammend betoog waaruit je zou kunnen opmaken dat nou juist zijn interpretatie van die nieuwsfoto een wezenlijk eigen en nieuwe bijdrage is  aan de hedendaagse beeldende kunst in dit geval de schilderkunst. Dat had ik gehoopt om mijn vooroordeel ten opzichte van de schilder weg te nemen.

Op Wikipedia staat dat Tuymans een fundamenteel wantrouwen koestert tegen de waarheidswaarde van foto’s. Zijn schilderijen noemt hij ‘authentieke vervalsingen’. Tegenover de gemakkelijke transparantie van de alomtegenwoordige, snel opgenomen foto’s in media en reclame, plaatst hij desoriënterende schilderijen. Volgens Tuymans is een volwaardig psychologisch portret van een individu onmogelijk. Vandaar dat de kadrering van zijn portretten meestal onvolledig is.

In plaats van dat hij dát nou zegt en toelicht, probeert hij via een ironisch motief (smoes) er onderuit te komen.

Tuymans zat ook in de boordelingscommissie van het Mondriaan Fonds (we verschuilen ons achter een wereldberoemd iemand, dan zitten we altijd goed) ter finale keuze voor het maken van onze staatsieportretten. In dit geval een beetje wrang gezien de ophef over het ongeoorloofd misbruik van de foto’s van Koos Breukel in de aanloopschetsfase. Deels door onoplettendheid van initiatiefnemers (wel onze ambassadeurs van de kunst) en bovendien had de Rijksvoorlichtingsdienst de foto’s vooraf door afkoop van rechten vogelvrij verklaard (ontmand). Geen enkele deelnemende kunstenaar (niet-fotograaf) had zich afgevraagd of dit nou wel zomaar kon. Allemaal blij met de opdracht en dan wordt al gauw ethiek uit het oog verloren. Beoordeelt u zelf het uiteindelijke resultaat.

Om misverstanden te voorkomen, ik ben een grote fan van Andy Warhol, Richard Prince, Robert Heineken, Daan van Golden, Gerhard Richter, enz. Hun (ieder vanuit een eigen perspectief) hergebruik van fotografie heeft de essentie en betekenis van het medium inzichtelijk gemaakt en grote stappen verder gebracht. Daarover dus geen twijfel en geen oude koeien uit de sloot, maar ik geloof ook dat er nog steeds minachting en dedain bestaat vanuit andere kunstdiciplines ten aanzien van de fotografie als zijnde een niet volwaardige kunst- of communicatievorm met gedachtegoed van auteurs. Het vanzelfsprekend consumeren van andermans foto’s voor eigen gewin is iets anders dan ze van een nieuwe betekenis voorzien.

Willem van Zoetendaal