Stel: u heeft een foto gemaakt en vindt een winkelketen bereid posters met daarop deze foto te verkopen. U maakt daarover tegen een vaste prijs afspraken en behoudt zelf de auteursrechten. De foto is populair bij consumenten en de keten ziet een extra verkooppotentieel door de foto op canvas af te drukken (door ‘canvas transfer’ van de poster), omdat hij daardoor mooier uitkomt. Heeft u vanwege de toestemming om de foto als fotoposter te verkopen, uw rechten ‘verspeeld’ om voor de afdruk op canvas een aanvullende vergoeding te vragen?
Lange tijd kon als antwoord op de voorgaande vraag zowel voor ja als nee gepleit worden. Op 23 januari 2015 gaf het Europese Hof van Justitie (HvJEU) een definitief antwoord: nee, het is niet toegestaan om zonder toestemming van de auteursrechthebbende een ‘canvas transfer’ uit te voeren. Dit geldt ook wanneer er (wel) al toestemming is gegeven om een foto als poster aan te bieden.
Het HvJEU kwam langs de volgende juridische lijnen tot haar oordeel. Een fotograaf kan zijn toestemming verlenen om zijn foto te reproduceren op posters en deze (in Europa) te verkopen. Ieder fysiek exemplaar van de poster belichaamt dan het auteursrechtelijk beschermde werk van de fotograaf.
Als regel geldt dat het auteursrecht op een dergelijk fysiek exemplaar uitgeput raakt zodra het exemplaar met toestemming van de rechthebbende in Europa in de handel is gebracht (artikel 4 lid 2 Europese Richtlijn 2001/29/EG). Dat wil zeggen dat verdere doorverkoop van de zaak, zonder verdere toestemming van de rechthebbende, toegestaan is.
In bovengenoemd voorbeeld betekent dat dus dat iedere fotoposter mag worden doorverkocht of bijvoorbeeld opgehangen in het hotel.
Maar met deze uitspraak van het HvJEU geldt dat niet voor de foto’s op canvas. Door het procedé van canvas transfer wordt een exemplaar van de papieren poster overgezet op een canvas doek. De tastbare drager van het auteursrechtelijk beschermde werk wordt daarmee vervangen. Deze vorming van het canvas doek als de (nieuwe) fysieke drager van het werk leidt dan ook volgens het HvJEU tot de schepping van een nieuwe tastbare zaak waarin het auteursrechtelijk werk is belichaamd. Voor het maken en in de handel brengen daarvan in Europa is door de rechthebbende geen toestemming gegeven.
Het auteursrecht op het canvas doek met daarop de foto afgebeeld is dan ook niet uitgeput en de fotograaf kan een verbod vorderen op het maken en verhandelen daarvan, evenals schadevergoeding.
Bij het maken van een canvas doek, een houten schilderij of een aluminium print van een foto die al wordt verhandeld als poster, zouden velen waarschijnlijk niet direct aan de uitputtingsregel die hierboven is genoemd denken. Wel doet de handeling waarschijnlijk denken aan ‘bewerkingen’ van een auteursrechtelijk beschermd werk. Bovenstaand oordeel zou kunnen betekenen dat het HvJEU wellicht (impliciet) een stapje zet richting Europese harmonisering van het niet expliciet in Richtlijn 2001/29/EG genoemde ‘bewerkingsrecht’, zodat ook daarvoor in alle landen van de EU dezelfde regels zouden gaan gelden.
Lees hier de uitspraak in de zaak van Pictoright versus Allposters: http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=161609&pageIndex=0&doclang=nl&mode=req&dir=&occ=first&part=1&cid=346698
Bekijk hier Richtlijn 2001/29/EG: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32001L0029&from=NL
—
Esther Mommers is advocaat Intellectuele Eigendomsrecht en Internetrecht bij Dirkzwager te Arnhem (afdeling IE-IT, e-mail: Mommers@dirkzwager.nl, telefoon: 026-353 83 23).