In de column van ontwerper/uitgever/curator Willem van Zoetendaal deze keer overdenkingen over de Nationale Portrettengalerij i.o. en over de overvloedige mate waarin portretten van Koos Breukel en Rineke Dijkstra zijn ‘nageschilderd’ door de meedingers naar de opdracht voor staatsieportretten van koning Willem-Alexander: ‘Openlijker plagiaat bestaat er niet.’
Gisteren door Koos B. een rondleiding gekregen in De In Opbouw Zijnde Nationale Portrettengalerij in Amsterdam Zuid. Bij het betreden van de hal herkende ik dezelfde geur als in mijn Moeders aanleun-, inmiddels zorgsteunappartement: gestoomde vissticks met een overdosis medicijnen.
In het trapgat hangen netten om bezoekers tegen paniekaanvallen te beschermen. Ik huiverde en stelde vast dat mijn eigen hoogtevrees zwaar op de proef wordt gesteld en mijn wens om te springen juist wordt aangewakkerd.
In Museum Boijmans van Beuningen hebben ze daarvoor een prachtige oplossing gevonden; in het trapgat boven het Prentenkabinet zijn netten van klimrektouw gespannen waarin bezoekers achterover liggend op kussens projecties – psychedelische videowerken van Pipilotti Rist – kunnen bewonderen. Dat wordt de eerste bruikleen want we gaan natuurlijk niet ongegeneerd andermans goeie ideeën plagiëren, alhoewel dat tegenwoordig erg mode is. Terwijl Koos mij rondleidt en roept: hier kunnen gemakkelijk de plafondtegels uit want eigenlijk zijn alle ruimtes 1 en ½ meter hoger, komen we dan bij de isoleercellen aan. Ze zijn geleefd maar nog in tact en heel goed bruikbaar, het geaderde zeil op de vloer loopt in ronde hoek omhoog tegen de gelakte wanden met een forse zwarte uitsparing van schoolbordenverf. Het fulminatiebord! Er is gelukkig uitzicht op de trieste binnenplaats maar het glas is van kogelvrije onbreekbare zeeaquariumdikte. Een matras ligt op een aan de grond genagelde metalen ophoging met uitsparingen om riemen in te klikken: een altaar voor de hel.
Ik denk terug aan Het Provinciaals Ziekenhuis Santpoort waar ik in de jaren zeventig enkele jaren als creatief therapeut werkte en waar ik geleerd heb dat angst een geur heeft.
Om dit onderwerp een lichtere wending te geven bedenk ik me nu dat ik op dat schoolbord ga schrijven dat de rubriek Kunst Kijken met Nico Dijkshoorn in het Volkskrant-magazine per direct moet worden opgeheven. In de eerste plaats omdat je dat slonzige ongekapte achterhoofd van Nico vooral nooit op de voorgrond van een kunstvoorwerp wilt waarnemen en in de tweede plaats dat je die zelfblije afgeknepen stem uit De Wereld Draaft Door niet wil horen over hoe hij voor het eerst een kunstwerk ervaart. Stop de lolbroekencultuur. De rubriek van Rudi Fuchs in De Groene graag: daarvan heel veel meer. Er moeten toch veel meer gedreven beschouwers zijn in Nederland die kunnen schrijven?
Deel 2
Ja hoor, in navolging van de PhotoQ-column over het staatsieportret van Sylvia Willink op de Pan-beurs vrijdag in De Volkskrant een groot artikel van Rutger Pontzen over de ontwerpen van de kunst-staatsieportretten. Wat meteen opvalt: er zijn in ieder geval 3 nageschilderde foto’s bij van Koos Breukel: Hans Broek, Iris van Dongen en Emo Verkerk en Ina van Zyl heeft zich tegoed gedaan aan een foto van Rineke Dijkstra. Waarom staat daar niet in het bijschrift achter: naar een foto van Koos Breukel of Rineke Dijkstra? Op 1 foto na zijn digitale bestanden bezit van de RVD maar toch niet door de RVD gefotografeerd? De foto van Iris van Dongen is uit de Elsevier, nog als prins, ook zonder bronvermelding. Zijn we weer terug bij af? Bij de jaren vijftig waar fotografie nog niet geëmancipeerd was? Of in reclameland waar ze nooit een auteur vermelden? Openlijker plagiaat bestaat er niet.
De RVD geeft zonder opgaaf van de naam van de oorspronkelijke auteur de beelden aan andere beeldmakers en die gebruiken dat klakkeloos? Moet Het Mondriaanfonds zoiets niet bewaken? Heel vreemd, jammer ook dat Rutger niet hieraan heeft gedacht.
Koos en ik hadden op nadrukkelijk verzoek van twee van de selectiecommissie-leden een brief en schets ingestuurd om, dat leek ons logisch vanuit zijn vele, vele foto’s die hij van het Koninklijk Paar heeft gemaakt en zeker veel betere foto’s dan degenen die uiteindelijk zijn uitgekozen door RVD en Koninklijkhuis.nl. Alsnog kregen we een brief met de mededeling dat men het met name zocht in jongere generaties kunstenaars, dat we te oud waren dus! ‘Niet goed genoeg,’ durfden ze niet te zeggen. Hierboven alsnog een schets voor ons idee, dit is een stand-in zoals u begrijpt maar het zou Alexander moeten zijn. Eerlijk gezegd vind ik dat Rineke Dijkstra het moet winnen (bij ons in Nederland doen we graag aan wedstrijden, altijd maar weer winnen of verliezen) maar dan met die foto van haar stand-in (zie foto), ik zie hem al hangen in alle rechtbanken, want dan krijgen Willem-Alexander, Nico Dijkshoorn en Harry Piekema er eindelijk gezonde concurrentie bij!