Uitgeverij Contact viert haar 75-jarig jubileum met de heruitgave van vier delen De schoonheid van ons land. De foto’s van Cas Oorthuys gaan vergezeld van nieuwe teksten. De eerste twee zijn net verschenen: De Steden en Het Water. In de herfst komen Het Landschap en Klederdrachten uit.
Bij jubilea kijkt men traditiegetrouw terug. Bij Contact besloot men deze mijlpaal te vieren met het opnieuw uitbrengen van vier uiterst succesvolle fotoboeken. Cas Oorthuys (1908-1975) werkte ruim dertig jaar samen met de uitgever en zijn foto’s zijn in tientallen uitgaven opgenomen, soms in combinatie met werk van andere fotografen, in veel gevallen verzorgde hij alle beelden. Legendarische reeksen uit die periode waren de Contact Fotopockets over steden en regio’s, waarvan de titel steeds begon met ‘Dit is’, de Contact Reispockets en de nu gedeeltelijk heruitgegeven serie De schoonheid van ons land.
Door de voor onze tijd ongekend hoge oplagen moet de invloed van deze reeksen enorm zijn geweest. Voor een hele generatie was het perspectief, de visie van Oorthuys de gecertificeerde manier om naar de wereld te kijken. Een vlijtige, bedrijvige wereld, maar nog zonder haast. Een overzichtelijke wereld, met duidelijke normen, gemeenschappelijke doelen en minder angst. De foto’s in De Steden (deel 10 uit de reeks, uitgebracht in 1951) en Het Water (deel 7 uit de reeks, uitgebracht in 1950) zijn dermate archetypisch dat het lijkt alsof het altijd zo zal blijven. Dat was niet het geval en waarschijnlijk zullen de kijkers van nu weemoedig zuchten en even terugverlangen naar de rust van 1950.
Mijn indruk is dat deze boeken al bij uitgave enigszins idealiseerden. Maar ja, Oorthuys was dan ook op zoek naar ‘De schoonheid van ...’. In twee monografieën die eveneens bij Contact verschenen, Mensen/People uit 1969 en Staat in Wording uit 1947 laat de fotograaf zichzelf meer kennen en ontstaat er iets dat tegenwoordig ‘auteurschap’ heet. Dat zijn volgens mij de uitgaven die een blijvende betekenis hebben en het humanistische fotografenoog en -hart van Oorthuys het best vertegenwoordigen.
De Steden en Het Water van nu kennen enkele kleine verschillen met de oorspronkelijke publicaties. De belangrijkste zijn uiteraard de nieuwe teksten: Martin Bril in De Steden en Hylke Speerstra in Het Water. Bril komt met een soort prozagedicht van 48 strofen die steeds beginnen met de vraag ‘Als ik denk aan Nederland, waar denk ik dan aan?’. Het betreft historiserende observaties waarin het heden onvermijdelijk zijn kop opsteekt. Hij eindigt melancholiek: ‘…-voorlopig heb ik er alleen maar heimwee naar, heimwee naar Nederland.’
Speerstra gaat in op de verhouding Nederland – Water, ook één van mijn favoriete onderwerpen. Na te hebben vastgesteld dat de bevolking sinds de publicatie van het oorspronkelijke boek van 11 naar 16 miljoen is gegroeid en het consumptiepatroon drastisch is veranderd, bespreekt hij de implicaties hiervan op landschap en scheepvaart. De boeken zijn ietsje kleiner uitgegeven en foto’s van collega-fotografen in de oorspronkelijke uitgaven zijn verwijderd.
Beide publicaties zijn prachtige voorbeelden van wat de boekdrukkunst vermag: fraai in linnen gebonden, heldere typografie en mooie reproducties. Wanneer je op zoek gaat naar de oorspronkelijke exemplaren blijken die antiquarisch ruimschoots beschikbaar. Daardoor krijgen deze nostalgische heruitgaven wat mij betreft iets artificieels. De uitgever had ook – om maar eens wat te noemen – een Cas Oorthuysfonds of -beurs kunnen stichten om de publicatie van een belangrijke hedendaagse fotograaf mogelijk te maken. Eéntje met vergelijkbare fotografische zeggingskracht en medemenselijkheid bijvoorbeeld, maar dan echt van nu.
De schoonheid van ons land
De steden
fotografie: Cas Oorthuys
tekst: Martin Bril
gebonden met stofomslag, 160 pagina’s, 31 bij 21,5 cm, ongeveer 140 foto’s in zwart-wit
uitgeverij: Contact
prijs: 24,95 euro
De schoonheid van ons land
Het water
fotografie: Cas Oorthuys
tekst: Hylke Speerstra
gebonden met stofomslag, 160 pagina’s, 31 bij 21,5 cm, ongeveer 140 foto’s in zwart-wit
uitgeverij: Contact
prijs: 24,95 euro