Fotografen hebben naast auteursrechten ook met de Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP) te maken. Denk maar aan opname van foto’s van personen in een smoelenboek of portfolio. Is een foto een persoonsgegeven? Jazeker. De WBP omschrijft een persoonsgegeven als een tot een natuurlijk persoon herleidbaar gegeven. Het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) vindt dat fotomateriaal van natuurlijke personen persoonsgegevens zijn, en dus onderhevig aan het regime van de WBP.
Wat staat er in de WBP? Volgens de WBP is voor verwerking van persoonsgegevens (foto’s van herkenbare personen plaatsen op een smoelenboek of website is reeds een verwerking) een grondslag vereist. Die grondslag kan liggen indien de betrokkene voor de verwerking zijn ‘ondubbelzinnige toestemming’ heeft verleend. Dat klinkt zwaar en dat is het ook. Impliciete toestemming – zoals vaker geschiedt bij opname van foto’s in een smoelenboek of portfolio – is vaak erg dun (te dun) om ondubbelzinnige toestemming te veronderstellen, hoewel ondubbelzinnige toestemming volgens de toelichting op de WBP mogelijk wel uit een doen of nalaten kan worden afgeleid. Zeker als degene die is gefotografeerd niet is geïnformeerd omtrent de verdere verwerking van zijn of haar foto, kan geen toestemming worden verondersteld.
Als ondubbelzinnige toestemming ontbreekt, mogen foto’s van personen in beginsel alleen worden verwerkt als dat noodzakelijk is voor ‘de behartiging van het gerechtvaardigde belang van de verantwoordelijke of van een derde aan wie de gegevens worden verstrekt, tenzij het belang of de fundamentele rechten en vrijheden van de betrokkene, in het bijzonder het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer, prevaleert.’ Het is maar de vraag of er een gerechtvaardigd belang bestaat dergelijke foto’s op een wereldwijd toegankelijk smoelenboek of portfolio te plaatsen. Voor een bestand dat allen via een (intern) intranet toegankelijk is, ligt dat wellicht alweer anders.
Het ligt nog ingewikkelder bij foto’s waarop iemands ras (of godsdienst of levensovertuiging of ziekte) blijkt. Bij dit soort ‘bijzondere persoonsgegevens’ moet er in beginsel uitdrukkelijke toestemming zijn van de gefotografeerde. Op het eerste gezicht lijkt bij een foto van een persoon al snel sprake te zijn van een dergelijk bijzonder persoonsgegeven. Toen de WBP net in werking trad (en in een ruime periode daarna) werd verondersteld dat voor opname van een foto van een natuurlijk persoon in een smoelenboek of portfolio altijd uitdrukkelijke toestemming moest worden verleend door de gefotografeerde betrokkenen, omdat er sprake zou zijn van een ‘bijzonder persoonsgegeven’. Echter, het CBP heeft in een rapport het volgende hierover gesteld: ‘Alleen als een verantwoordelijke foto’s of ander beeldmateriaal publiceert met het uitdrukkelijke doel om onderscheid te maken naar ras, is bijzondere oplettendheid geboden. In dat geval acht het CBP het een redelijke wetstoepassing om het beeldmateriaal aan te merken als een bijzonder persoonsgegeven. Verwerking daarvan is verboden, tenzij een van de hierboven beschreven uitzonderingen van toepassing is.’ Dit lijkt bij een smoelenboek of portfolio niet (snel) de intentie, maar 100% zeker is dat niet. Bij foto’s waarop iemands godsdienst, levensovertuiging of zieke te zien is ligt het mogelijk nog weer anders, omdat het CBP die niet uitdrukkelijk noemt. Uitdrukkelijke toestemming lijkt daar dus de regel te zijn.
Wat betekent het voorgaande? Als iemand beeldmateriaal van andere natuurlijke personen wil publiceren, moet hij daarvoor toestemming van de betrokkenen hebben of een aantoonbare noodzaak voor de publicatie kunnen aantonen. Fotografen die een smoelenboek of portfolio willen plaatsen op bijvoorbeeld een website waarbij personen herkenbaar zijn gefotografeerd, zijn dus in beginsel verplicht om daarvoor toestemming te vragen en zeker verplicht om de betrokkene(n) over het gebruik van de foto’s te informeren. Let wel, de WBP is niet van toepassing bij huishoudelijk gebruik. Het voorgaande ziet dus vooral op professioneel gebruik van foto’s.
Wet Bescherming Persoonsgegevens
College Bescherming Persoonsgegevens
—
Joost Becker is advocaat Intellectuele Eigendomsrecht en Internetrecht bij Dirkzwager te Arnhem (afdeling IE-IT, e-mail: becker@dirkzwager.nl, telefoon: 026-353 83 77).