Modern Times: Voor de eeuwigheid

Eén november 2014 wordt een soort historische datum. Zeker voor de dames en heren van het Rijksmuseum: op die dag heropenen zij de laatste vleugel voor het publiek, vernoemd naar een bekende gloeilampenfabrikant uit het zuiden des lands, waarmee nu het gehele Rijksmuseum vernieuwd en heropend is.

Een dergelijk moment in de tijd kun je als museum uiteraard het beste vieren met een glorieuze tentoonstelling. Welnu, dat is gelukt. Op 24 oktober was het rapaille van de pers uitgenodigd om de hernieuwde ruimte en gepresenteerde werken persoonlijk in ogenschouw te nemen. Het betreft fotografie, een selectie van 400 exemplaren uit de 150.000 verzamelde foto’s, met als titel: Modern Times.

Een heel secure selectie kunnen we wel stellen, die de naam van de tentoonstelling feitelijk direct ironiseert. De prachtige film van Chaplin waarnaar de titel verwijst, is inmiddels een antiquiteit. Het modernisme, met haar degelijke, veelal beschrijvende fotografie waarmee velen van ons zijn opgegroeid, is niet meer van deze tijd.

Modern Times omvat zowat de hele tijdlijn van de fotografische geschiedenis, die 175 jaar, maar vooral drie verschillende eeuwen bestrijkt. Uiteraard waren beide fotografieconservatoren van het museum, Mattie Boom en Hans Rooseboom, aanwezig om één en ander toe te lichten. Rooseboom kwam met een significante uitspraak: ‘… in verhouding tot een natuurlijk persoon, een fotografie verzamelend mens, heeft het museum de tijd aan haar zijde. Wanneer ergens een foto opduikt van een belangrijke fotograaf, een grote naam, kan het museum die laten passeren. De individuele verzamelaar, vaak een min of meer complete collectie nastrevend, zal mogelijk ook een wat mindere afdruk aanschaffen.’

In de negen zalen en zaaltjes van de Philipsvleugel hangen uitsluitend foto’s van een bijzondere kwaliteit. Enkele zalen zijn voorzien van fraaie dakramen waar op die vrijdag verlegen herfstlicht binnensijpelt. De zeven tentoonstellingsthema’s, die ik hier niet ga uitspellen (we hebben internet tenslotte), omvatten typerende foto’s van onder andere Karl Blossfeldt, Germaine Krull, Sanne Sannes (inclusief een unieke dummy van zijn nooit uitgebrachte boek Dagboek van een erotomaan), Robert Capa, William Eugene Smith en Dorothea Lange. Alsmede Jan Banning, Ed van der Elsken, Cor Jaring, Johan van der Keuken, Viviane Sassen, Koen Wessing, Henk Wildschut en anderen.

De samenstellers besteden aandacht aan oorlogsfotografie, tijdloze experimenten, schoonheid, mode en passen waardevolle opnamen van amateurs in. Het Rijksmuseum presenteert geschiedenis en kunst. Foto’s van amateurs en persfotografen kunnen door de werking van de tijd van de ene naar de andere waarde verschuiven. Het is allemaal te zien, ook de 149.600 foto’s die niet geëxposeerd worden. Rooseboom stelt met nadruk dat het Rijks een publiek domein is. Iedereen kan op aanvraag binnen 35 minuten alle foto’s of één van de 13.000 fotoboeken uit de collectie in handen krijgen en van dichtbij bekijken.

Achter een zestiende-eeuwse gevel, de Bredase Wand, die het verbazingwekkend lichte atrium van de nieuwe vleugel domineert, vinden we de zaal waar permanent kleinere fotografiepresentaties worden gerealiseerd. Nu is de ruimte aan Hans van der Meer en zijn Document Nederland 2014 over de opmerkelijke verschillen tussen Belgische en Nederlandse opvattingen over huizenbouw. Sluimerend ironisch en kurkdroog fotografeerde Van der Meer surreëel ogende Belgische en even strakke als saaie Nederlandse woningbouw.

Het is een aardige zaal, er zijn mogelijkheden, het is echter te hopen dat Boom en Rooseboom met enige regelmaat de rijkdom van de fotografiecollectie even groots als in Modern Times kunnen tonen. Het museum heeft de tijd aan haar zijde, maar elke op fotografie gefixeerde mens heeft een uiterste houdbaarheidsdatum.

Modern Times
tot en met 11 januari 2015
www.rijksmuseum.nl