In de zojuist gepresenteerde monografie Eva Besnyö zijn enige tientallen niet of weinig gepubliceerde beelden opgenomen. Bij het bekijken van de foto’s en na lezing van de inleiding dringt het besef zich op dat deze uitgave niets meer of minder betekent dan een herijking van Besnyö’s oeuvre.
De samenstellers presenteren Besnyö’s fotografie in de ordening die zij zelf voor haar archief hanteerde. Niet chronologisch maar volgens de 22 thema’s waarin de fotografe haar werk onderbracht. De verschillende rubrieken zijn aangeduid met één of twee letters en een aanduiding van de betreffende categorie. Achter de ‘A’ vinden we ‘architectuur’, de ‘B’ staat voor ‘bedrijven’. De rubriek ‘BY’ bevat opnamen van Berthus en Yara, Besnyö’s zoon en dochter. In andere categorieën is er geen direct verband tussen de aanduiding en het betreffende thema, zo staan de letters Q, R, V, Y en Z voor respectievelijk ‘Straat’, ‘Techniek’, ‘Zomer’, ‘Winter’ en ‘Reportage’.
In het hart van het boek treffen we achter twee kapitale ‘K-s’ een ruime selectie uit Eva’s ‘Keurcollectie’. Die keuze bepaalde Besnyö toen zij in de periode 1975-1985 het archief ordende: tweehonderd van haar beste en/of meest gepubliceerde foto’s. Dat ook in dat hoofdstuk weinig bekende beelden zijn opgenomen, geeft een indicatie voor de rest van de uitgebreide fotoselectie.
In de inleiding stelt Tineke de Ruiter dat er ‘een halve seconde’ uit het fotografenleven van Eva Besnyö (Boedapest 1910 – Laren 2003) is toegevoegd. Zij verwijst daarmee naar de opmerking van de Amerikaanse fotograaf William Klein die constateerde dat we van de meeste fotografen maar één tot twee seconden van hun werkzame leven kennen. Uitgaande van een sluitertijd van 1/125 seconde, geeft De Ruiter aan dat deze monografie zo’n zestig niet eerder gepubliceerde beelden bevat. Dat is ruim een kwart van de afgebeelde foto’s.
Afgezet tegen de omvang van de archieven van andere fotografen uit haar generatie, is de Besnyö-collectie, die nu bewaard wordt bij het Maria Austria Instituut, relatief klein. Het telt zo’n 15.000 middenformaat-negatieven (6 bij 6 centimeter, gemaakt met verschillende Rolleiflexen), een bescheiden aantal 9 bij 12 centimeter grote glasnegatieven, kleinbeeldnegatieven en kleurendia’s.
Voor dit boek is praktisch uitsluitend gebruik gemaakt van de negatieven van het middenformaat. Besnyö is zo vaak vastgelegd turend door de klassieke twee-ogige camera, dat het bijna een iconologische tweeëenheid is geworden: Eva en haar Rolleiflex. De foto’s die ze er mee maakte en in dit boek zijn opgenomen, hebben wat mij betreft twee grote kwaliteiten, rust en frisheid. De rust bestaat bij gratie van de verfijnde composities, de frisheid in de evenzeer zorgvuldig afgewogen balans tussen licht en donker in de opbouw van de foto’s. De voor dit boek gemaakte reproducties en het onnadrukkelijke maar prachtig uitgebalanceerde drukwerk doen de rest.
Er bestaan meer overzichten van het werk van Eva Besnyö. De bekendste zijn Een halve eeuw werk door Carrie de Swaan uit 1982 en de monografie van Willem Diepraam die in 1999 uitkwam en in 2000 is herdrukt. Beide boeken zijn niet meer te vinden in de reguliere boekhandel. Gezien de maatvoering van deze nieuwe Besnyö-bijbel, de kwaliteit van het drukwerk en het inzicht dat het biedt in de werkwijze van één van de beste fotografen uit Nederland, is dit boek opmerkelijk goedkoop. Een goed-Hollandse overweging om het spoedig in de boekhandel of via de Photoq-bookshop aan te gaan schaffen.
Han Schoonhoven
Eva Besnyö
fotografie: Eva Besnyö
samenstelling: Henrik Barends, Adriaan Elligens en Tineke de Ruiter
teksten: Tineke de Ruiter
beeldredactie en vormgeving: Henrik Barends
gebonden, 320 pagina’s, 27 x 23 cm, met zo’n 230 foto’s in zwart-wit
uitgeverij Voetnoot
prijs: 35 euro
• Voor informatie over Besnyö en de expositie met haar werk zie: Vernieuwd Joods Historisch Museum heropent met Besnyö en Capa