Noorderlicht, letterlijk en figuurlijk een Arena

Voor de trouwe festivalgangers zal het even wennen zijn, in mei afreizen naar het noorden. Maar ook dit jaargetijde is het waard om de reis te maken. Ondanks het nieuws dat donkere wolken zich opstapelen omtrent de financiële toekomst van de jaarlijkse fotomanifestatie heeft de organisatie een mooie uitgebalanceerde tentoonstelling neergezet.

Toegegeven, het advies van de Raad van Cultuur om de rijkssubsidie aan de Groningse stichting te staken was natuurlijk ‘bad timing’. Zo vlak voor de opening uiteraard ook onderwerp van gesprek onder de genodigden, maar toch heerste er geen bedrukte stemming. Het weer was goed en de mooie omgeving met het frisse groen van Landgoed Oranjewoud, de achtertuin van Museum Belvédère, maakten de sfeer compleet. De Noorderlicht fotomanifestatie is nog altijd een begrip en de organisatie zal opnieuw de strijd aan gaan om de eigen toekomst veilig te stellen. Maar nu eerst aandacht voor deze editie…

THEMA ARENA
Onder leiding van curator Wim Melis maakte een aantal journalisten samen met de winnaars van onze speciale nieuwsbrief-aanbieding een rondje door de zijvleugel van het Heerenveense museum. Volgens Wim de tweede keer dat de fotomanifestatie in dit museum wordt georganiseerd, maar wegens financiële beperkingen beslaat deze editie slechts een deel van de totaal beschikbare ruimte (al wordt dat deels goed gemaakt met een extra opstelling in de buitenruimte).

De door de wol geverfde curator bewijst dat kwantiteit niet persé een voorwaarde voor succes hoeft te zijn. De samengebrachte werken vormen een mooi geheel rondom het thema. Onder de titel Arena gaat Noorderlicht op zoek naar de invloed van de mens op de natuur en het ons omringende landschap. Van de gruwelijke mishandeling en moedwillige destructie van moeder aarde tot poëtische observaties van soms onopvallende sporen die de alom tegenwoordige mens achter laat. De titel van de tentoonstelling verwijst naar het strijdtoneel die het landschap soms is.

ONBEHAAGLIJK
Onbehaaglijk mooi zijn de voor de hand liggende series die de afbraak van onze leefomgeving tonen zoals bijvoorbeeld ‘Copper Geographies‘ van Ignacio Acosta. De Chileense fotograaf werkte jarenlang aan een serie over de vernietigde sporen die de koperwinning in zijn land achterlaat. Voor de winning van dit kostbare metaal worden enorme gebieden afgegraven waarbij de bodem met chemicaliën wordt geïmpregneerd. Wat achterblijft is een gewond landschap met leegstaande dorpen.

Antoinette De Jong & Robert Knoth sluiten daar bij aan met een serie beelden van troosteloze bossen. Met ‘Mori – Tree and Soil’ onderzoeken ze de gevolgen die de kernramp in Fukushima heeft op de omringende bossen, de bodem en het grondwater die in het traditionele shintoïsme zo verankerd zijn. De Japanse term Mori heeft dan ook twee betekenissen; Boom en bodem.

In ‘Another Planet’ toont Hiroshi Imai aan de hand van zwartwit beelden de transformatie van een oude verlaten steengroeve die hij in het verleden vaak bezocht. Na de ramp in Fukushima werd de oude steengroeve in gereedheid gebracht om het radioactieve afval op te slaan.

Reading the Landscape‘ van Olaf Otto Becker beweegt zich langs diezelfde lijn. Mooie maar troosteloze beelden die de gevolgen van massale ontbossing van de regenwouden in Indonesië en Maleisië laten zien.
En er hangt nog meer werk die het thema op vergelijkbare wijze verbeelden. In ‘Minefields‘ van Simon Menner worden ogenschijnlijk mooie opnamen van landschappen en herfstbossen getoond maar wie goed kijkt ziet prikkeldraad en de afschrikwekkende waarschuwingsbordjes om voorbijgangers op de onzichtbare aanwezigheid van landmijnen te wijzen. Menner fotografeerde deze (nog) niet geruimde mijnenvelden in Israël, Bosnië en Frankrijk.

ONSCHULDIGE SCHOONHEID
Minder beklemmend en misschien zelfs wel van een onschuldige schoonheid lijken de werken van Nomi Baumgartl. Voor het project ‘Stella Polaris‘ fotografeerde ze ijsbergen en gletsjers in Groenland tijdens de poolnacht. De landschappen werden uitgelicht met krachtige flitsers terwijl het magische noorderlicht de hemel groen kleurt. Dat schoonheid bedriegt weten we allemaal. Stella Polaris is onderdeel van een groot project waar met behulp van fotografie en film aandacht wordt gevraagd voor de sombere boodschap over de almaar sneller smeltende ijskap.

De serie van Simon Norfolk sluit hier naadloos op aan. In ‘Mapping with a Pyrograph‘ maakte hij in de nachtelijke uren foto’s van de Lewis gletsjer op de top van Mount Kenya. In het landschap werd met behulp van een rij fakkels de oorspronkelijke grens van de zich terugtrekkende gletsjer uitgebeeld. Dat levert krachtige beelden op die niet voor niets als campagnebeeld voor de manifestatie werden gekozen.

Ook minder beklemmend en meer conceptueel is de serie van Witho Worms die voor ‘Cette Montagne c’est Moi’ in een reeks bijna grafische beelden met laag contrast de enorme bergen met steenkolen laat zien die we overal in België, Frankrijk, Duitsland en Wales tegenkomen. Symbolen van de industriële revolutie. Worms nam van elke gefotografeerde berg wat kolen mee die hij verwerkte in een eigengemaakt pigment waarmee hij zijn foto’s afdrukt.

Positieve invloeden van de scheppende mens zien we in de duinlandschappen van Theo Bos in ‘Dunes at Meijendel‘. Na een menselijke ingreep om de toplaag te verwijderen ontstonden hier de oorspronkelijke wandelende duinen.

Helene Schmitz maakte prachtige monotone zwartwit beelden van de Japanse Kudzu bodembedekkende klimplant die in de Verenigde Staten werd geïntroduceerd om de erosie in het midwesten tegen te gaan. De plant groeit zo hard dat het alles op haar pad bedekt. Van bomen tot schuurtjes en huizen.

Adam Orzechowski laat zien hoe de natuur langzaam de verlaten stad Pripyat verovert. Na de ramp in Chernobyl werd een grote straal rond de kerncentrale tot verboden gebied verklaard. Inmiddels een veilige zone voor de natuur waar nieuwe populaties wilde dieren welig tieren.
DONKERE BEELDEN
Curator Wim Melis heeft een overduidelijke voorliefde voor donkere, bijna grafische fotografie. Neem bijvoorbeeld het intrigerende werk van Matthieu Gafsou die in ‘Ether’ de aanwezigheid van de mens in het luchtruim verbeeldt. Met behulp van time-lapse techniek en dubbelbelichting ontstaan prachtige patronen in de lucht. Soms is het duidelijk wat het is, bijvoorbeeld condensstrepen van vliegtuigen, soms is het helemaal niet duidelijk. Zijn de patronen ontstaan door de navigatielichten van landende vliegtuigen gedurende lange tijd te belichten? Wat het ook is, het blijft intrigerend mooi.

Nog zo’n pareltje is het werk van Katrin Koenning die in ‘the Crossing’ de gewonde Australische ecologie onderzoekt. Duistere en poëtisch verstilde beelden van nachtelijke landschappen en dode dieren. Mooi gepresenteerd en afgedrukt op mat papier.

Deze editie van Noorderlicht laat zien dat fotografie in staat is om met behulp van mooie of intrigerende beelden vragen op te roepen en stof tot nadenken te bieden. Een bezoek aan Heerenveen meer dan waard. En laten we eerlijk zijn: een hoog bezoekersaantal zal zeker helpen om de bestuurders te steunen wanneer zij de arena zullen betreden om het advies van de Raad van Cultuur te pareren.

Meer informatie: Noorderlicht Fotomanifestatie