Station van het noorden

Parijs omhelsd door jonge, avontuurlijke en/of ambitieuze fotografen uit Nederland. Het overzicht is te zien in Fotomuseum Den Haag. Zo, een fijne korte bespreking van de expositie die afgelopen zaterdag is geopend met een toespraak van Liesbeth List en een swingende dj-set van MC Willy Jolly. De geduldige lezer vindt mogelijk enige interessante details in de volgende alinea’s.
De tentoonstelling Gare du Nord leidt de toeschouwer zowel chronologisch als thematisch langs beelden die Nederlandse fotografen tussen 1900 en 1968 in de lichtstad hebben gemaakt. Foto’s waaruit verwondering spreekt, hartstocht en een geestestoestand die de samensteller aanduidt met de term ‘spleen’. Het is de verwondering van een adolescent die om zich heen kijkt in een grote, legendarische stad. Die stad, de inwoners, de straten, pleinen en gebouwen vormen samen een organisme van een omvang dat hem doet duizelen. Een stad met een intense dynamiek, een metropool waarin alles groter, mooier of harder is. Een enorme bundeling van gebeurtenissen die je met hartstocht moet ondergaan en observeren, want anders kun je maar beter op de volgende trein richting het grijze Nederland stappen.

Soms was die hartstocht nogal tijdelijk, soms sublimeerde die tot een poging nuchter te observeren. Een enkele fotograaf gaf zich volledig over aan het ritme van de stad en was naast waarnemer ook deelnemer. Ed van der Elsken trok langere tijd op met een groep bohemiens, die hun eigen regels hanteerden. De fotograaf zat er middenin en kon zich inleven in hun gevoelens, het hele spectrum tussen wanhoop en extase. De beelden kregen betekenis in het gedeeltelijk gefingeerde fotoverhaal Een liefdesgeschiedenis in Saint Germain des Prés. Deze beeldroman werd fel bekritiseerd om het sombere imago van de jongvolwassenen, maar geprezen om de kwaliteit van de fotografie. Het bleef Van der Elskens meest karakteristieke en zeer waarschijnlijk beroemdste boek.

Nico Jesse wijdde zich aan een favoriet onderwerp: de Parijse vrouw. Tijdens een flirt van krap twee weken fotografeerde hij er tweeduizend. In het boek Vrouwen van Parijs zijn 143 foto’s opgenomen, gecategoriseeerd naar bezigheden, zoals actrices, ballerina’s, marktvrouwen, mannequins, naaisters en clochards. Jesse portretteerde losjes en haalde zijn model vaak uit de achtergrond met de hulp van een stevige flitser.

In Paris Mortel plaatste de jonge filmstudent Johan van der Keuken grote vraagtekens bij de vermeende onsterfelijkheid van de Franse hoofdstad. Frankrijk voerde oorlog in Algerije. Tijdens zijn verblijf groeide Van der Keukens besef van het verschil in welvaart tussen de verschillende groepen Parijzenaars. Hij was een echte waarnemer, maar niet zonder moraal. Zijn straattaferelen van de 14de juli zijn klassiek geworden en speciaal voor deze tentoonstelling gerestaureerd.

Naast werk van deze drie fotografen hangen in Den Haag foto’s van ruim veertig andere Hollanders in Parijs. Te veel om in dit bestek te bespreken. Wat in de tentoonstelling en het – prettig groot uitgevoerde – boek overigens opvalt is dat fotografes als Emmy Andriesse, Ata Kando en Lies Wiegman de Parijse vrouw met gelijke liefde maar waarschijnlijk meer inlevingsvermogen vastlegden dan hun mannelijke collega’s. Bijvoorbeeld in het beroemde monumentale portret van Juliette Gréco die Andriesse zo te zien en passant fotografeerde.

expositie
Gare du Nord,
Nederlandse fotografen in Parijs 1900-1968
met werk van zo’n vijftig Nederlandse fotografen
tot en met 15 januari 2012 in Fotomuseum Den Haag
Stadhouderslaan 43, aldaar

catalogus
Gare du Nord
diverse fotografen
teksten van Wim van Sinderen en Willemijn van der Zwaan
vormgeving –SYB-
gebonden, 25 bij 31 cm, ca. 200 pagina’s, 120 foto’s vooral in zwart-wit
uitgeverij Ludion
prijs € 24,90

meer: www.fotomuseumdenhaag.nl