Chez Nous, het nieuwe boek van Chris Keulen over Limburg en omstreken – de ‘Euregio’ – betekent zoveel als ‘thuis’, de plek waar je wortels liggen; daar waar je ‘onder elkaar’ bent. Zo’n plek is het Pakhuis De Zwijger ook geworden, tweemaandelijks, voor fotografen en liefhebbers van hun vak. Wie Chez Nous in de pauze of direct na het programma aanschaft krijgt korting. En zo nog een aantal aantrekkelijke mededelingen c.q. aanbiedingen die voorafgaande aan het reguliere programma van De Donkere Kamer, aflevering 18 (!) worden gedaan. Immers: We benne op de wereld om mekaar (om mekaar om mekaar om mekaar) te hellepe, niewaar?
Resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst, maar het effect van de ‘pitch’ – het ‘crowdfunding’ element waarbij drie fotografen elk drie minuten de tijd krijgen om het aanwezige publiek om steun te vragen voor hun gedroomde project – is inmiddels wel bewezen. Meerdere deelnemers uit eerdere afleveringen van De Donkere Kamer hebben sinds hun wervingsactie op dit podium de financiën bij elkaar gesprokkeld om te komen tot de gestelde doelen: reizen die een (vervolg van) een project mogelijk maken, publicaties, tentoonstellingen.
Vanavond is het de beurt aan het duo Marleen Hoftijzer & Lauren Heusinkveld om het spits af te bijten. Het afgelopen jaar waren zij aanwezig op de Zwarte Cross en Mysteryland om aldaar een reeks van kleurrijke festivalbezoekers te portretteren. Volgend jaar willen ze graag zoveel mogelijk festivals in Nederland bezoeken met hun mobiele studiootje om zo een nog betere afspiegeling van onze tijd te creëren.
Mascha Jansen (pitch #2) is inmiddels een veertiger maar wacht nog steeds op Mr. Right. Nieuwsgierig naar hoe het haar exen is vergaan (zijn zij wél succesvol geweest in het vinden van ‘de ware’?) heeft ze anderhalf jaar geleden besloten hen en – desbetreffend, desgewenst – hun familieleden te portretteren. In samenwerking met grafisch ontwerper Teun van der Heijden, dichter Kira Wuck, en schrijver Jan Drost wil ze daar nu een boek van maken. Aangespoord tot cultureel ondernemerschap zoekt ze een steuntje in de rug: het Amsterdams Fonds voor de Kunst betaalt de helft van het benodigde budget wanneer zij zelf de andere helft van het geld bij elkaar weet te krijgen.
De Vlaamse Amsterdammer Sanne de Wilde is de derde ‘pitcher’. Zij was eens in China, alwaar ze een themapark met 77 dwergen binnenliep. Die wonen en werken daar. Tja, dat geeft te denken. Wat begon als een traditionele documentaire ontvouwde zich uiteindelijk tot een gecompliceerd en gelaagd verhaal waarin ook Sanne zelf een rol vertolkt. Dit alles heeft zich vertaald naar een dummy voor een boek dat ze ooit hoopt uit te geven. Ondertussen zou De Wilde ook graag eens een kijkje gaan nemen bij een tweede ‘dwergenpark’ dat wordt gebouwd in China.
Tot zover het ‘pitchen’. De Donkere Kamer bestaat verder voor een belangrijk deel uit vraaggesprekken met fotografen die hun sporen inmiddels hebben verdiend. Charlotte Dumas, bijvoorbeeld, die komt vertellen over haar meest recente project over wilde paarden in Nevada: The Widest Prairies. Haar specialiteit, het onderwerp waar ze haar oeuvre mee heeft opgebouwd, is dieren die van praktische én symbolische waarde zijn voor de mens. Behalve paarden fotografeerde ze eerder bijvoorbeeld speurhonden die tien jaar eerder, tijdens 9/11, essentieel werk hebben verricht op Ground Zero.
Dit zijn vaak portretten die het ‘sec’ registreren overstijgen en het is dan ook niet verwonderlijk dat Charlotte Dumas inmiddels ook geen onbekende meer is in de internationale galerie-wereld. Ze koestert dat succes, maar zelf vind ze de publicatie van haar boeken minstens zo belangrijk als de losse prints die ze verkoopt: ‘Het boek als medium is eigenlijk een mobiele tentoonstelling waarbij je voor een belangrijk deel zelfstandigheid kan behouden en waarmee je het werk ook toegankelijk maakt voor een groter publiek.’
Toegankelijkheid. Dat is ook wat Rob Morees drijft. Met ongeremde nieuwsgierigheid trekt hij eindeloos laadjes open en haalt zo de pareltjes uit het Spaarnestad Photo archief, die hij graag wil delen met zijn foto-liefhebbende medemens. Fascinerende beelden op papier gedrukt, waarbij het verhaal op de achterkant minstens zo belangrijk is. ‘Oude foto’s die een nieuw leven verdienen’, aldus Morees. Spaarnestad nodigde hem daarop uit om tenminste een selectie van het rijke archief bloot te leggen en te ontleden.
Peter van den Doel, beheerder van deze visuele schatkamer, verteld kort over de totstandkoming en verhuizing van het archief (van Haarlem naar Den Haag, gegroeid van 2 miljoen naar 12 miljoen beelden) en de ‘core business’: conserveren en publiceren. Zo is door de jaren heen een vrijwel uniek erfgoed ontstaan en digitalisering daarvan is nog niet eens het grootste probleem. Het beschrijven van de afzonderlijke beelden, dat kost nog de meeste tijd (en dus geld). Ach ja, het archaïsche voorgeborchte van de fotografie…
Peter van den Doel roept fotografen nog op: gooi niet teveel weg! Maar hoe moet dat straks, wanneer je op elk gewenst moment met een oogwenk je Google bril de opdracht kan geven een ‘still’ te maken?! Daphne Channa Horn is, na uitgebreide screening van Google, een van de 10 duizend ‘explorers’ die de camera/computer van de toekomst mag testen. Channa Horn is een Nederlandse fotojournaliste ‘nieuwe stijl’ die het evangelie van het Sociale Netwerk verkondigd: in eerste instantie doe je je werk voor niets, louter uit overtuiging, en vervolgens verdien je daarvoor steun via ‘social media’. Alle kleine beetjes helpen in tijden van crisis…toch?
Waar gaat dit naartoe? De fotojournaliste cum ‘cyborg’ Channa Horn heeft zich opnieuw uitgevonden en verslaat haar belevenissen met behulp van Google Glasses, waar ook ter wereld, hier-en-nu. Makkelijker en sneller, met de handen vrij en vanuit een uniek perspectief, heeft ze inmiddels al, zij het voorzichtig, een aantal reportages gemaakt met de bril op. Gefascineerd en een beetje bezorgd wachten we de onvermijdelijke revolutie in de beeldcultuur af.
En dan was er nog een interview met Henk Wildschut, de voormalig winnaar van de Dutch Doc Award die kort na dat succes niet echt tot rust kon komen: hij werd gevraagd om voor Document Nederland, de jaarlijkse documentaire opdracht van het Rijksmuseum/NRC Handelsblad, het thema’ voedsel’ te behandelen. Henk Wildschut: ‘Dat was wel een uitdaging ja. Of eigenlijk is dat nog een understatement.’ Want, in godsnaam, hoe breng je zoiets onzichtbaars als de voedselindustrie op een begrijpelijke en genuanceerde manier in beeld?
Idyllisch is dat plaatje allang niet meer, en misschien daarom ook dat de consument liever een andere kant opkijkt – althans tot het ‘lekkere’ eindproduct wordt aangeprezen. Maar Wildschut kwam al wel vrij snel tot de conclusie dat hij voorbij wilde gaan aan de invulling van bestaande vooroordelen en vandaaruit begon zijn ontdekkingstocht naar ons voedsel. Waar komt het vandaan? Hoe wordt het gemaakt?
Rakend aan de fascinatie van Charlotte Dumas, voor de wijze waarop de wereld van het dier vervlochten is met de onze, trok Wildschut uiteindelijk twee jaar (wegens perikelen bij ’t Rijks had hij een jaartje respijt gekregen) op met de boeren en andere ‘professionals’ die verantwoordelijk zijn voor ons dagelijks brood (en vlees) op de plank en die zich vooral bezighouden met innovatie daarvan; mensen die trachten actuele en urgente voedselvraagstukken op te lossen.
Zoals in al zijn projecten stelde Wildschut zich ook nu weer ten doel om de andere kant van de werkelijkheid te laten zien en de kijker daarmee aan het denken te zetten. Met esthetiek alleen kom je daar niet uit. Om vooral ook recht te doen aan de inhoud heeft hij daarom al op een vroeg moment de hulp ingeschakeld van grafisch ontwerper Robin Uleman. Het resultaat is Voedsel, een systematisch boek over een klinische wereld van ‘instanties’, regels en protocollen.
Gefascineerd, een tikkeltje bezorgd maar in extatische verwarring verlaat het aanwezige publiek de zaal, op weg naar de bar beneden om de discussie voort te zetten. Dat is het resultaat van een wederom geslaagde aflevering van De Donkere Kamer.
Uitslag van de ‘pitch’:
3. Marleen Hoftijzer & Laura Heusinkveld: 282 Euro
2. Mascha Jansen: 381 Euro
1. Sanne de Wilde: 721 Euro
Henk Wildschut is op 19 November aanwezig in de PhotoQ Bookshop voor een presentatie en signeersessie van zijn boek Voedsel.
Charlotte Dumas’’ The Widest Prairies (Oodee Books) wordt officieel gepresenteerd tijdens Paris Photo
Rob Morees publiceert tweemaal per week een fotoverhaal op zijn Facebook pagina
Pakhuis de Zwijger: De Donkere Kamer