Alex Webb bezocht Istanbul minstens zes maal. Als zestienjarige in 1968 en tussen 1998 en 2005 als gevestigd fotograaf. Webb raakte gefascineerd door het straatleven in deze multiculturele wereldstad. Zijn camera registreerde het ritme van de bewoners in veelvuldig gelaagde foto’s.
De stad is zevenentwintig eeuwen oud en was twee keer de hoofdstad van een wereldrijk, van het Byzantijnse en het Osmaanse. De stad is vele malen belegerd geweest, was het toneel van verschillende burgeroorlogen, kende pestepidemieën en aardbevingen en heeft het allemaal overleefd. De stad ligt op twee continenten, het ene deel op het Europese, het andere op het Aziatische, daartussen stroomt de Bosporus. Webb’s boek heeft als ondertitel ‘Stad van honderd namen’: ‘Deutera Roma’ (Tweede Rome), ‘Constantinopel’ en ‘Byzantium’ zijn waarschijnlijk het bekendst.
In deze tijd waarin de Islam, culturele identiteit en de uitbreiding van de Europese gemeenschap grote thema’s zijn, groeit de belangstelling voor de cultureel en economisch strategisch gelegen metropool. Nederlandse fotografen als Bertien van Manen, Juul Hondius en Leo Divendal brachtten al langere perioden in Istanbul door. Misschien zijn ze ergens op straat Alex Webb tegengekomen, die voor dit boek de stad in 1998, 2001, 2003, 2004 en 2005 heeft bezocht.
Alex Webb (San Francisco 1952) is een echte straatfotograaf. In een ‘statement’ op de site van zijn agentschap Magnum verteld hij: ‘De enige manier voor mij om in contact te komen met een plek is door er rond te lopen. Want wat doet een straatfotograaf anders dan lopen, kijken, wachten en praten, en dan nog wat langer kijken en wachten, de hoop koesterend dat het onverwachte, het onbekende of het geheim van het vertrouwde om de hoek op je wacht.’
Webb selecteerde 75 foto’s voor Istanbul, Stad van honderd namen. Hij maakt gecompliceerde opnamen, met reflecties en doorkijkjes, waardoor veelvoudig gelaagde beelden ontstaan. Opvallend zijn ook de bikkelharde schaduwen, de vaak verticale doorsnijdingen en de soms scheve horizon.
Achterin het boek is het tiende hoofdstuk opgenomen uit Istanbul – Herinneringen en de stad van Orhan Pamuk. Pamuk is geboren in de stad, werkt en woont er nog steeds en lijkt vergroeid met Istanbul. Webb koos een tekst met de titel ‘Hüzün’, Pamuk’s literaire en een anekdotische omschrijving van de gemoedstoestand, die als ‘weemoed’ vertaald zou kunnen worden.
Het boek van Pamuk is als geheel een perfecte pendant voor de observaties van Webb, maar het Hüzün-hoofdstuk vind ik een minder gelukkige keuze voor dit fotoboek. Het thema van de weemoed, de melancholie is mijns inziens te persoonlijk, te veel eigen aan Pamuk, om een zinvolle interpretatie bij de foto’s op te roepen.
Pamuk wijdt een ander hoofdstuk aan zijn beeldherinneringen. Hij ziet zijn eigen jeugd evenals de geschiedenis van Istanbul in zwart-wit. Die tekst past in mijn opinie beter bij de fotografie van Webb, want die laat meer ruimte voor de fantasie en de eigen invulling van de kijker. (Het fascinerende boek van Pamuk is overigens tot eind deze maand voor slechts 12,50 te koop.) Ook De Brug, het boekenweekgeschenk dat Geert Mak schreef over de Galatabrug over de Bosporus, is interessante aanvullende lectuur bij Webb’s fotografie.
Wat beklijft na het uitgebreid bekijken van deze publicatie, zijn de verrassingen die deze getalenteerde en geduldige straatfotograaf de kijker te bieden heeft: Alex Webb’s gecompliceeerde en dynamische beelden van Istanbul en haar bewoners aan het begin van de éénentwintigste eeuw.
Han Schoonhoven
Istanbul, Stad van honderd namen
fotografie: Alex Webb
tekst: Orhan Pamuk
gebonden, 25,5 x 31,5 cm, 136 pagina’s, 76 foto’s in full colour
uitgeverij Mets en Schilt, in samenwerking met Aperture
prijs: 59,90 euro
• Bekijk Webb’s foto’s van Istanbul op: www.magnumphotos.com