Amerika blijft een mysterie

André Lützen trok met vrouw en kind drie maanden door de zuidelijke staten van Amerika. Hij maakte een reeks weerspannige foto’s. Zijn vrouw, de journaliste Nora Luttmer schreef een tamelijk voorspelbaar reisverslag. Het is samengebracht in het boek Before Elvis there was nothing.
Lützen (Hamburg 1963) reisde in 2007 met zijn gezinnetje door Nevada, Calfornië, Arizona, New Mexico, Texas, Louisiana, Mississippi en Tennessee. Zeven van de acht staten kozen in 2004 met grote meerderheid George Bush als hun president. Op het platteland vonden Lützen en Luttmer de beelden en verhalen die de politiek van de vorige president symboliseren.

Inleider F.C. Gundlach is van mening dat dit reisdagboek de Europese kijk op de Verenigde Staten corrigeert. Dat lijkt mij eigenlijk niet. In het essay van Luttmer komen achtereenvolgens aan de orde: buitenproportionele campers (recreational vehicles, mobile homes of zelfs mobile estates), Wal-Mart, buffalo dancers, overgewicht, Memorial Day in het veterans memorial park, wervingsbureaus van het leger in winkelcentra, cowboys, de cultus rond vuurwapens, trailerparks, alligators en de beschadigde, maar nog indrukwekkende landschappen waarin dit alles werd aangetroffen.

Het is de atmosfeer uit The Big Easy, 8 Mile en Gummo, films die ook in Europa bekend zijn. Luttmer schrijft met deernis, een zeker medelijden over de Amerikanen. Medelijden dat afstand schept en gevoed lijkt door arrogantie. Na drie maanden rondreizen weet de jonge Duitse intellectuele het zeker: die arme Amerikanen doen alles fout. Nora Luttmer versus American working class: 1 – 0.

De fotografie van Lützen is weerbarstig, maar niet zonder schoonheid. Hij zoekt de grenzen van de mogelijkheden van de (analoge) fotografie. Met het beschikbare licht fotografeert hij plaatsen en mensen en maakt gebruik van dramatische afsnijdingen, sfeervolle onscherpte en intense kleuren. Dat levert betekenisvolle beelden op die zich tussen strikt registrerend en extatisch bewegen.

De uitgever plaatst het boek in één lijn met The Americans van Robert Frank (en diverse media nemen deze boute stelling klakkeloos over). Je kunt allerlei zaken met elkaar vergelijken, maar dat levert mijns inziens niet veel op. Zo zou je het boek God Inc. van Carl de Keyzer naast Before Elvis… kunnen leggen. Ook De Keyzer trok met vrouw en kind in een camper door de Verenigde Staten en ook hij zocht naar de drijfveren en hartstochten van de Amerikaan. Maar de resultaten lopen zover uiteen dat je alleen kunt vaststellen dat beide fotografen over passie en persoonlijkheid beschikken. Dat kan dan interessante fotoboeken opleveren. Wat betreft Before Elvis there was nothing blijf ik vooralsnog ambivalent. Wanneer u het boek tegenkomt en een uitgesproken mening heeft, kunt u hieronder altijd reageren.

Before Elvis there was nothing
fotografie: André Lützen
essay (Eng, Dts): Nora Luttmer
inleiding (Eng, Dts): F.C. Gundlach
gebonden, 30 bij 24 cm, 112 pagina’s, 66 foto’s in full color en enkelen in zwart-wit
uitgever: Kehrer
prijs: 40 euro

Meer van en over de fotograaf op: www.andreluetzen.de