My Amsterdam heet de selectie die Martin Parr uit archieven van Ed van der Elsken samenstelde. Zijn keuze hangt in het Amsterdams fotografiemuseum Foam en is afgedrukt in de gelijknamige catalogus.
Ed van der Elsken (1925 – 1990) was een echte straatfotograaf. Hij heeft de wereld bereisd en gefotografeerd, maar keerde ook telkens terug naar zijn geboorteplaats, die hij praktisch zijn hele werkzame leven fotografeerde en filmde.
Martin Parr (Surrey, UK, 1952) is fotograaf, auteur, curator en fotografieliefhebber. Hij leerde Van der Elskens werk waarderen door diens boeken. De uitgaven Een liefdesgeschiedenis in Saint Germain des Prés uit 1956 en Sweet Life van tien jaar daarna, zijn volgens Parr respectievelijk het eerste fotoboek over jongerencultuur en een voorbeeldig persoonlijk reisboek. Van der Elskens bijdrage aan het internationale fotoboekengenre kan zijns inziens moeilijk overschat worden.
Voor de bezoeker is deze expositie een (hernieuwde) kennismaking met het werk van één van de meest productieve en dynamische Nederlandse fotografen van de twintigste eeuw.
De tentoonstelling bestaat uit vaak doorleefde zwart-wit prints, gloednieuwe kleurendrukken, een stuk of acht films in projectiezaaltjes en op beeldschermen en twee vitrines met artefacten uit het fotografenleven van Ed van der Elsken.
De fotograaf heeft een aantal van de zwart-wit foto’s beschreven met de locatie en de datum (die soms niet blijkt te kloppen), er staat een rood pijltje bij een steen die tijdens de bouwvakkersdemonstratie uit 1966 door de lucht vliegt, de foto’s zijn soms voorzien van koperen oogjes om ze op te hangen en enkelen hebben koffievlekken.
Parr is (mede vanuit zijn eigen fotografiepraktijk) gefascineerd door Van der Elskens vroege keuze voor kleur. Fotografie met kunstzinnige aspiraties hoorde tot diep in de tachtiger jaren in zwart-wit gemaakt te worden. Van der Elsken fotografeerde al lang daarvoor in kleur, wanneer hij vond dat het onderwerp zich daartoe leende.
Zijn eigenzinnigheid blijkt ook uit een brief aan een uitgever die in één van de twee vitrines met correspondentie, perskaarten en favoriete boeken is opgenomen. Die uitgever had het gewaagd om voor te stellen het ontwerpproces te begeleiden. In het briefje uit 1978 legt Van der Elsken hem uit dat hij een volwassen man is die zijn vak verstaat en dat er van begeleiding in wat voor vorm dan ook geen sprake kan zijn. En wanneer hem dat niet bevalt moet hij maar weer ‘zo’n boek met die oranjefamiliekontkussende Rien Poortvliet gaan maken’.
In de engelstalige catalogus zijn alle foto’s, dus ook de zwart-witte, in kleur afgedrukt. Daardoor zijn ook dat rode pijltje en de koffievlekken herkenbaar. Het boek bevat verder een brief van Bill Brandt, biografische aantekeningen uit de zestiger jaren, een portret van de fotograaf en een korte inleiding van Martin Parr. Er zijn 88 foto’s in opgenomen, de oudste uit 1947, de jongste uit 1983.
Van der Elsken heeft veel gefotografeerd op locaties die ook voor mensen van buiten Amsterdam herkenbaar zijn: de Dam en omgeving, de Nieuwmarkt, de Albert Cuyp en het Waterlooplein. Op die veelbezochte plekken vond hij zijn favoriete onderwerp: mensen, en dan met name karakteristieke en fraaie individuen. Over de hele wereld en dus ook in Amsterdam fotografeerde Van der Elsken expressieve, rebellerende jongeren. Ze moeten iets in elkaar herkend hebben, die ontelbare modellen en de fotograaf, want Ed van der Elsken zag steeds kans om echt contact te maken. Desnoods door zijn tong uit te steken.
Han Schoonhoven
Mijn Amsterdam/My Amsterdam
Foto’s van Ed van der Elsken
samengesteld door Martin Parr
tot en met 28 september
in Foam, Keizersgracht 609 in Amsterdam
My Amsterdam
Fotografie Ed van der Elsken
samenstelling en introductie door Martin Parr
Uitgeverij De Verbeelding
gebonden, 100 pagina’s in full-color