Anouk Kruithof, PhotoQ-lezers bekend van haar column Nächstes Mal Mehr, timmert stevig aan de weg dit jaar. Ze deed twee residenties (in Berlijn en Praag), enkele tentoonstellingen, en publiceerde maar liefst twee fotoboeken kort na elkaar. Afgelopen februari verscheen Becoming Blue, uitkomst van een tweejarig project, en in juni Playing Borders This contemporary state of mind. Beide publicaties werden vormgegeven door grafisch ontwerpers Kummer & Herrman, beide boeken zijn bescheiden qua omvang, en beide boeken laten zien dat Kruithof fotografie even speels als ernstig neemt. In Becoming Blue behandelt ze portretfotografie op een fundamentele manier en speelt er niet alleen achter maar ook voor de camera een rol; met Playing Borders verkent ze de grenzen van wat fotografie in boekvorm vermag.
Voor Becoming Blue nodigde Kruithof een diverse groep mensen te komen poseren op haar studio en vroeg ze hen een blauw lievelingskledingstuk naar keuze mee te brengen. De sessie’s konden uren duren en Kruithof gebruikte meestal de zelfontspanner en speelde met de geportretteerden zonder dat ze het zelf opmerkten. Meer dan de helft van de mensen hebben de ogen gesloten of kijken naar beneden, ze verkeren in een staat van afwezigheid of trance. Kruithof verschijnt in een aantal foto’s (ze draagt zelf zwart) – soms is er een vinger, een derde hand of een extra haardos te zien.
De letterlijke betekenis van de titel wordt snel duidelijk: de kleur blauw domineert het hele boek: de kleur van de bladzijden, de kleding, de blauwgrijze achtergronden, de drie foto’s van fragmenten van interieurs (éen waarop een blauwe deur op een kier staat waarachter een strook bruin hout zichtbaar is) en een foto van blauwe lucht. Maar wat blauw hier in overdrachtelijke zin betekent laat zich raden. Blauw kan voor veel staan, zoals ook Christoph Tannert in zijn nawoord opmerkt: namelijk de hemel, goddelijkheid, oneindigheid, de verte enzovoorts. Anderzijds is blauw ook de kleur van rust, veiligheid, orde en vastberadenheid.
Historicus Herman Pleij schrijft in zijn boekje Van karmijn, purper en blauw (Amsterdam 2002) dat van alle kleuren blauw het meest gevarieerde schema kent aan negatieve en positieve connotaties. Blauw is hemels en tijdloos, maar in de aardse variant staat het ook voor schijn, hypocrisie en bedrog. De figuur van Maria, die altijd in blauw gehuld is, functioneert als bemiddelaar tussen aardse en hemelse sferen. Kruithof leidde als fotograaf/hypnotiseur de geportretteerden in het blauwe, het onbekende, naar een tussentoestand van het wel en niet bewust zijn van de act van fotograferen. Het levert een verrassende reeks houdingen en gezichtsuitdrukkingen op, waarin niet duidelijk te lezen is in welke sferen de mensen werkelijk gebracht zijn, al overheersen uitdrukkingen van geluk en tevredenheid. Een enkeling trekt een verkrampt gezicht.
De portretten in Becoming Blue herinneren aan Marjaana Kella’s foto’s van mensen in een hypnotische trance (gepubliceerd door Willem van Zoetendaal in 2002). De kijker moet veel zelf invullen. Fotohistoricus Gerry Badger schreef over Kella’s foto’s: ‘What emerges is an erudite and compelling demonstration of the enigma that is photography’. Een conclusie die wat mij betreft ook mag gelden voor Kruithof’s intrigerende portretreeks.
Waar Becoming Blue vooral inhoudelijk sterk is, is Playing Borders dit in de vormgeving. Het boek bestaat uit foto’s van merkwaardige kantoorinterieurs, af en toe bevolkt door schimmige personages waarvan niet duidelijk is wat ze er doen. De ruimtes bevatten rommelige installaties gebouwd met laminaat, planten, draden, schuimboord, beeldschermen, toetsenborden, glaspanelen, kasten en lamellen. Of de ondertitel This contemporary state of mind verwijst naar dit alles blijft onduidelijk, en dat is goed zo, het boek is vooral raadselachtig en dit wordt versterkt door de eigenwijze vormgeving. Het boek – eigenlijk een losbladig katern aangevuld met drie losse kleinere katernen, een kaart en een poster – is nauwelijks hanteerbaar. Maar de afwisseling van de kleine delen met de grote bladen, de kleuren- en zwartwit foto’s, en de inhoudelijke vaagheid veroorzaken een gezonde irritatie en maken Playing Borders tot een gedenkwaardige publicatie.
Boeken
Anouk Kruithof – Becoming Blue 24 kleurenfoto’s / tekst door Christoph Tannert Museum Het Domein, Sittard / Künstlerhaus Bethanien, Berlin / Revolver publishing by Vice Versa, Berlin 2009. ISBN 978-3-86895-024-3
Anouk Kruithof – Playing Borders This contemporary state of mind 28 z/w fotos & 9 kleurenfoto’s + poster Revolver Publishing by Vice Versa, Berlin 2009. ISBN: 978-3-86895-040-3
Tentoonstelling
Anouk Kruithof – Becoming Blue
Museum Het Domein, Kapittelstraat 6, 6131 ER Sittard. 25 september 2009 t/m 3 januari 2010. Openingstijden: di tm zo 11 – 17 u. Entree: € 4. Elke 1ste zondag v/d maand gratis.
—