Apeldoorn-foto’s zorgen voor beroering

1. Het AD maakte vandaag excuses omdat de voorpagina vandaag een foto toont waarvan ten onrechte werd gezegd dat het om een portret van de dader ging.
2. De foto’s die op 30 april in Apeldoorn zijn gemaakt van de aanslag op de bus met de koninklijke familie zorgden voor veel reacties van krantenlezers.
3. Het blijkt dat hoofdredacties het normaal vinden om schokkende foto’s plaatselijk onscherp te maken om lezers te sparen of uit piëteit met de slachtoffers en nabestaanden.
4. En intussen wordt er nu al druk gespeculeerd over wie de Zilveren Camera van dit jaar gaat winnen (jurering begin 2010).

ad 1. Excuses

Het AD dacht na enkele dagen ijverig speuren voldoende materiaal in handen te hebben om niet alleen de naam van de dader voluit in grote letters op de voorpagina te plaatsen, maar er ook een portret bij te zetten. Bijschrift: ‘Karst Richard Tates, de aanslagpleger op het koningshuis op een foto van drie à vier jaar geleden.’ Getoond wordt een foto van lage resolutie die de krant van een Hyves-pagina haalde, een fout die eerder al was begaan en aangepast door Geenstijl.nl. Hoofdredacteur Jan Bonjer ging door het stof en heeft intussen een rectificatie geplaatst:

‘AD heeft vandaag ten onrechte een foto gepubliceerd op de voorpagina. De redactie meende een foto te hebben van de dader van de aanslag op Koninginnedag.
Dit bleek vandaag onjuist. De man op de foto is niet Karst R. Tates (de dader), maar de heer R. Tates, die niets met de aanslag te maken heeft.
Jan Bonjer, algemeen hoofdredacteur: “Wij bieden in de eerste plaats onze diepe excuses aan de heer R. Tates aan. Ten onrechte is hij aangetast in zijn persoonlijke integriteit. Daarnaast past een excuus aan onze lezers. We betreuren het enorm dat dit is gebeurd. Morgen staat er een rectificatie op de voorpagina.”
Het AD heeft de betreffende foto voorafgaand aan publicatie getoond aan vier bronnen (vrienden, kennissen, buren), die bevestigden dat het een foto van de dader was. Inmiddels staat vast dat de bevestiging door de bronnen onvoldoende basis bood om tot publicatie over te gaan.’

ad 2. Lezersreacties

Op vrijdag had het AD ook al een spraakmakend beeld op de voorpagina, een foto die Pim Ras maakte van de dader in zijn auto, net na de aanslag. Naar aanleiding van de vele reacties plaatste het AD deze mededeling:

‘De beste nieuwsfoto verdient de beste plaats, de voorpagina van de krant
,,Het is een dramatische maar geweldig actuele foto van de zwaargewonde dader op de voorpagina van het AD,” schrijft een mevrouw. ,,Ook veel jonge kinderen hebben via televisiebeelden het nieuws van Koninginnedag meegekregen.
Ik hoop nu maar dat zij geen trauma aan deze foto overhouden.” Een beperkt aantal lezers belde of mailde ons gisteren om het hart te luchten over de gruwelijkheid van de foto. Een moeder vertelde hoe zij gisterochtend de voorpagina van de krant scheurde om haar kinderen tegen het beeld te beschermen. Filmbeelden schieten voorbij, foto’s beklijven. Soms zet je de tv uit, soms leg je de krant even opzij. Over de keuze van de voorpaginafoto van de krant van vrijdag is door de redactie donderdagmiddag en -avond stevig nagedacht en gisteren uitgebreid nagepraat. Het was de nieuwsfoto bij uitstek, die in één oogopslag het drama in Apeldoorn duidelijk maakt. Je ziet de dader en achter de auto de open bus van de koninklijke familie. Zo dichtbij was een groter onheil. De beste nieuwsfoto verdient journalistiek gesproken de beste plaats en dat is de voorpagina van onze krant, ongeacht hoe verschrikkelijk nieuws soms is. Maar er speelden meer overwegingen. Wat laat je wel zien, wat niet. Wat beschrijf je, wat omschrijf je? Zo hebben we de privacy van de slachtoffers zo veel mogelijk beschermd. De dader had het volgens het Openbaar Ministerie bewust gemunt op de koninklijke familie. De man heeft toen heel Nederland voor de televisie zat en op straat publiek toestroomde zelf zijn privacy opgeofferd.’

Ook andere kranten kregen veel reacties van lezers. Zoals vaak als er een schokkende gebeurtenis is gebeurd, richten veel lezers hun emoties op de foto’s die de ellende laten zien (met dank aan Villamedia voor enkele verwijzingen).

In het Brabants Dagblad lezen we: ‘Door de foto van de geschrokken leden van het koningshuis groot op de voorpagina te plaatsen is de confrontatie met de gruwelijke werkelijkheid met twee kleine foto’s binnen aanvaardbare perken gebleven. Op de binnenpagina’s zijn de foto’s in zwart-wit afgedrukt. Ook dat maakt het minder afschrikwekkend.’ Het hele stuk: Gruwelijke beelden

Hoofdredacteur Hugo Schneider van de Gooi en Eemlander schrijft: ‘De redactie heeft donderdag een gewetensvolle afweging gemaakt. Veel nóg gruwelijker en bloediger fotomateriaal is terzijde gelegd. Uiteindelijk is gekozen voor beelden die de feitelijke situatie weergaven, zonder dat slachtoffers herkenbaar in beeld kwamen.’ Het hele stuk: Ongepaste foto’s Apeldoorn

Adjunct-hoofdredacteur Henk Blanken van het Dagblad van het Noorden schrijft in zijn weblog: ‘Even complex is de vraag hoe om te gaan met schokkende foto’s. Bij het hele aanbod dat wij gisteravond doornamen, zaten foto’s van bebloede gezichten en een serie van ANP-fotograaf Robin Utrecht waarop een meisje te zien was dat net door de Suzuki was geraakt. Die foto hebben we niet geplaatst. Ik vond hem te schokkend. Geen beeld dat ik mijn lezers bij het ontbijt wilde voorleggen. Het is waar: op televisie was het wel te zien, maar de impact van een foto is indringender.’ Het hele stuk: De Oranjes, De Dader En De Foto’s

ad 3. Manipulatie

De Gooi en Eemlander schrijft: ‘Op de foto binnenin is het zichtbare slachtoffer door de redactie onherkenbaar gemaakt.’

Adjunct-hoofdredacteur Henk Blanken van het Dagblad van het Noorden schrijft in zijn weblog dat zijn krant de foto van Pim Ras zou hebben gemanipuleerd als ze hem hadden kunnen gebruiken: ‘De man in de auto was mij te herkenbaar. Als we de foto hadden kunnen aankopen, hadden wij, anders dan het AD zou doen, de man onherkenbaar gemaakt. Hij was op dat moment voor mij nog een verdachte, hij leefde nog (volgens de officiële berichten), en mijn krant respecteert de privacy van verdachten. En ook van daders, overigens.’

De gedachtengangen doen denken aan die rond de bekendste foto van de aanslagen op de metro in Madrid van 2004. Zie Mag manipulatie?

ad 4. Prijzen winnen

Afgelopen weekend bij World Press Photo sprak ik met verschillende mensen die al uitspraken dat Robin Utrecht vast de Zilveren Camera gaat winnen. Zijn foto ging via het ANP, zijn werkgever de wereld over. Zie een overzicht bij Villamedia, dat tevens meldt dat de foto van Pim Ras in Nederland exclusief voor het AD is tot donderdag en dat de foto ook aan buitenlandse media is verkocht.

AD-columnist Hugo Borst was zo goed als lyrisch over Pim Ras: De foto die gemaakt móest worden; het instinct van Pim Ras

En in Het Parool wordt dan nog de 20-jarige fotograaf Patrick van Katwijk genoemd, geen opleiding gevolgd maar wel sinds 2005 bezig met het fotograferen van gebeurtenissen waarbij leden van het koninklijk huis aanwezig zijn. Hij maakte op 30 april onder meer een foto van Maxima en Willem-Alexander die geschrokken een hand voor de mond slaan. Reuters, GPD-kranten, NBC News, het ANP en andere media publiceerden zijn werk. Werk van Van Katwijk is te zien op www.dutchphotopress.com

Ten slotte:
Verhalen van ter plekke aanwezige fotografen in De Journalist: Hoe een feestdag ineens een drama werd