Tot en met 4 maart presenteert Stichting Huis Marseille in Amsterdam twee fotografische documenten: Domestic Landscapes van Bert Teunissen en Schraal van Geert van Kesteren.
Schraal
De fotojournalist Geert van Kesteren (1966) fotografeerde in het kader van Document Nederland verborgen armoede in ons land. Document Nederland is een jaarlijkse fotografie-opdracht, georganiseerd door Rijksmuseum Amsterdam, gepubliceerd door NRC Handelblad en -tijdens de langdurige verbouwing van het Rijks- geëxposeerd door Huis Marseille.
Het fotograferen van armoede in Nederland heeft een politieke lading. In de optiek van Van Kesteren wordt het fenomeen door de -nog net- heersende rechtse krachten domweg ontkend. In de tentoonstelling hangt de tekst: ‘Armoede bestaat niet en Pluto is geen planeet’. Links, en dan met name de partij met de grootste zetelwinst, zet het nadrukkelijk op de agenda en hoopt er in een volgende kabinetsperiode serieus aan te gaan werken.
Daar kopen de armen die Van Kesteren het afgelopen jaar heeft leren kennen op dit moment niks voor. Het zijn gezinnen en alleenstaanden die meestal met enkele tientjes en soms minder de week door moeten zien te komen. Ze zullen niet verhongeren, we leven tenslotte in Nederland, maar een gezond en prettig leven leiden zij bepaald niet. Zoveel maken de foto’s waarin de verborgen armoede zichtbaar gemaakt wordt wel duidelijk.
Met de hulp van sociale werkers kwam Van Kesteren binnen. Hij legde uit waar hij mee bezig was en kreeg van hen die op de foto’s verschenen het volle vertrouwen. Ze staan herkenbaar in beeld, want Van Kesteren heeft de tijd genomen en hen in allerlei situaties gefotografeerd. Korte adequate teksten verklaren hun situatie. In Schraal vertelt hij een duidelijk verhaal. Het is spijtig dat zijn document bij de verdeling van de beschikbare ruimte van Huis Marseille wat karig is bedeeld. De vormgever heeft er in zijn krappe presentatie het beste van gemaakt.
In de ‘mediakelder’ en aan de schutting in de tuin worden zeven fotoverhalen getoond die jongeren tussen 13 en 16 jaar rond het thema armoede hebben gemaakt. Ze moeten uitstekend zijn begeleid, want de series zijn opmerkelijk goed geworden.
Domestic Landscapes
Bert Teunissen (1959) werkte gedurende de afgelopen tien jaar periodiek aan zijn persoonlijke fotoproject Domestic Landscapes. In Nederland, Frankrijk, België, Duitsland, Groot-Brittannië, Spanje, Portugal en Italië vond hij interieurs waar het daglicht nog de inrichting, de sfeer en het dagelijks leven van de bewoners bepaalt. Voor Teunissens kleurrijke serie zijn bewoners en gebruikers in hun woon- en leefruimten gefotografeerd. Het panoramaformaat van de meeste beelden verwijst naar het idee van het interieur als een binnenlandschap. Een landschap dat op de nominatie staat om te verdwijnen.
Huis Marseille toont een deel van de ruim 250 opnamen, die Teunissen, met het beschikbare licht, maakte. Het zijn zonder uitzondering fraaie beelden van authentieke, vaak oudere, mensen in een al even authentiek interieur. In veel gevallen wordt het agrarische landschap dat zich aan de andere zijde van het venster bevindt voelbaar.
Uit de foto’s en de introducerende teksten spreekt weemoed. De weemoed van de fotograaf die vaststelt dat het landschap, de boerderijen en de levenswijze uit zijn jeugd op het punt staat definitief te verdwijnen. Getuige de persberichten zoekt hij de oorzaak daarvoor in grote abstracties als ‘de globalisering’ en ‘de regelgeving van de EU’. Dat wil ik best geloven. De schaalvergroting en de alomtegenwoordige, ademloze jacht op geld heeft nog wel meer op haar geweten dan het verdwijnen van deze verstilde, absoluut prachtige boerenkeukens en andere authentieke interieurs. Maar daarnaast vraag ik mij toch af in hoeverre bijvoorbeeld ruilverkavelende en calculerende boerenzoons medeverantwoordelijk zijn voor de voortschrijdende modernisering van fraaie Europese streken waaronder Teunissens eigen Achterhoek. Ach, Neerlands’ Hoop maakte er lang geleden al eens een album over: Nostalgie is niet meer wat het geweest is.
Han Schoonhoven
Domestic Landscapes en Schraal
Tot en met 4 maart 2007 in Huis Marseille,
Keizersgracht 401 in Amsterdam
• Meer informatie over de exposities: www.huismarseille.nl
Voor beide tentoonstellingen zijn geluidsopnamen beschikbaar. Schraal gaat vergezeld van geluidsportretten van betrokkenen zoals een sociaal werker, een AOW-er, een professor, een medewerker van het NUON die het gas afsluit en iemand van de schuldhulpsanering.
In Domestic Stories vertelt Teunissen over bijzondere ervaringen en ontmoetingen tijdens zoektocht naar de band met het verleden.