Even willekeurig als onwillekeurig vat de publicatie van Bergen door de ogen van Bonda nogal wat samen. Boekhandelaar en fotograaf Abram Bonda stichtte in 1910 de Eerste Bergensche Boekhandel en hij fotografeerde, het lijkt bijna in het voorbijgaan, een fraaie serie beelden over de groei van het dubbeldorp en het ontstaan van de Nederlandse strandcultuur.
Hoe komt zoiets tot stand? De huidige eigenaars van de boekhandel hebben een hart voor beeldende kunst, fotografie, poëzie en Bergen. Met enige regelmaat brengen ze boeken uit waarin genoemde disciplines zijn gecombineerd. Bijvoorbeeld in Eeuwige Tuin, met een gedicht van Hans Tentije, tekeningen van Manuel Kurpershoek en foto’ s van Koos Breukel. Oprichter van de boekhandel, Abram Bonda, documenteerde als professioneel fotograaf vanaf 1907 tot zijn dood in 1928 de groei van het mooie dorp in de bossen en de duinen. Dat wisten ze in de boekwinkel al langer en sindsdien waren er sluimerende plannen de foto’s te bundelen.
Uit Bonda’s fotografische oeuvre zijn 148 glasnegatieven bewaard gebleven, die via vele omwegen hun definitieve plek kregen in het Regionaal Archief in Alkmaar. Het archief conserveerde, digitaliseerde en plaatste de foto’s in haar beeldbank (zie onderstaande link). In 2007 is het werk geëxposeerd in het Bergense Museum Het Sterkenhuis, schuin tegenover de boekhandel. Gemotiveerd door het naderende eeuwfeest hakten de eigenaars van de boekhandel de knoop door: dat boek moest er nu komen.
De negentig foto’s die voor Bergen door de ogen van Bonda zijn geselecteerd, zijn opnamen van bijzondere villa’s en overige architectuur in het nu beschermde dorpsgezicht, de weg tussen Bergen en Bergen aan Zee en het trammetje dat daar dienstdeed, enkele portretten, de Eerste Wereldoorlog en Vinkenkrocht, het interneringsdepôt voor Duitse militairen. De voor mij meest opmerkelijke beelden zijn die van het ontstaan van Bergen aan Zee en de werkelijk prachtige strandfoto’s rond 1910.
De badplaats in aanbouw, soms in de winter gefotografeerd, heeft een surrealistische sfeer. Die paar mensen in het immense landschap, het zojuist aangeplante helmgras, het ontbreken van verdere begroeiing roepen een sfeer op van pioniers in een vijandige omgeving. De strandfoto’s zijn een stuk knusser, maar van een volstrekt ander soort gezelligheid dan die wij gewend zijn. Keurige volledig geklede dames, heren en kinderen die nog niet lijken te weten wat ze met zo’n strand aanmoeten. Wij, ja wij hebben makkelijk praten, een vakantie aan de Noordzeekust was deel van de opvoeding, of je nu uit de tijd van de gebreide zwembroek, de nerveus gesneden Speedo of de relaxte zeebermuda bent. Maar in de tijd van Bonda reed een strandwagen je de zee in, terwijl jij geacht werd je te verkleden in zedige badkleding.
Zoals van oprechte boekhandelaars mag worden verwacht is deze uitgave prachtig uitgevoerd. De opmerkelijk scherpe foto’s zijn niet (zichtbaar) gecorrigeerd, groot afgedrukt in duotoon en afgewerkt met puntvernis, een proces dat recht doet aan de zorgvuldige gecomponeerde opnamen van Bonda. De opmaak is gevarieerd, maar door ontbreken van tekst sereen, in het achterdeel zijn boven en onder kleine weergaven van alle foto’s beknopte beschrijvingen opgenomen.
Bergen door de ogen van Bonda
fotografie: Abram Joseph Bonda
tekst: Frits David Zeiler
vormgeving: Simone Weijs
gebonden, 28 bij 20,5 cm, 154 pagina’s, 90 foto’s in duotoon
uitgever: Eerste Bergensche Boekhandel i.s.m. het Regionaal Archief Alkmaar
oplage: 1500 exemplaren
prijs: 29,95 euro
voor beelden uit de Bonda-collectie, zie: www.beeldbank-nh.nl