Ben van Meerendonk (94) overleden

De familie maakt tot haar spijt bekend dat vandaag in zijn woonplaats Amsterdam is overleden voormalig fotojournalist Ben van Meerendonk (geboren 20-07-1913 in Amsterdam).

door Frank de Jong (Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, IISG)

Ben van Meerendonk was als fotojournalist vooral actief in de jaren veertig, vijftig en zestig van de vorige eeuw. Met zijn Algemeen Hollands Fotopersbureau fotografeerde hij voor kranten als De Waarheid, het Vrije Volk, De Tijd, Trouw, Het Parool en De Telegraaf. Hij is mede-oprichter en jarenlang organisator van World Press Photo en won driemaal de Zilveren Camera. In 1988 ontving hij de Gouden Speld, het ereteken van de stad Amsterdam.

Van Meerendonk had een brede opdrachtenportefeuille en was gespecialiseerd in het gewone, alledaagse nieuws en in het Koninklijk Huis. Hij maakte onderscheidende reportages van prominente Nederlanders in de huiselijke sfeer, zoals Willy Alberti aan de afwas en een zieke Godfried Bomans in streepjespyama te bed. Daarnaast trad een toenemende schare internationale muziek- en filmsterren voor zijn camera, waaronder Jayne Mansfield en Gina Lollobrigida.

De (geweigerde) foto van Jayne Mansfield bovenop de redactietafel van De Telegraaf (1957) is een van de bekendste foto’s uit zijn oeuvre, dat bovenal een treffend beeld geeft van Nederland tijdens de jaren van wederopbouw en groeiende welvaart.

Van Meerendonk is geboren op 20 juli 1913 in Amsterdam. Hij begon zijn carrière als vijftienjarige dweil- en ‘loopjongen met tramabonnement’ in dienst van de Vereenigde Fotobureaux, destijds met Polygoon het grootste fotopersbureau van Nederland. Kort voor de oorlog werd hij vennoot van vriend en collega Sem Presser in diens Algemeen Nederlandsch Foto Persbureau. Na de Tweede Wereldoorlog richtte hij zijn eigen fotopersbureau op: het Algemeen Hollands Fotopersbureau (AHF).

Eerste opdrachtgever van het AHF is ‘volksdagblad’ De Waarheid, al spoedig voor een breed scala aan andere kranten. Een van zijn meest gepubliceerde foto’s is die van Jayne Mansfield op de burelen van De Telegraaf aan de Nieuwezijds Voorburgwal in Amsterdam. De foto van een wulpse Mansfield bovenop een tafel met rokende en typende redacteuren omgeven door een chaos van papier werd in 1957 niet door opdrachtgever De Telegraaf gepubliceerd. De verontwaardigde hoofdredacteur scheurde de afdruk aan snippers, omdat die ‘een volstrekt verkeerde indruk van De Telegraaf zou kunnen wekken.’

Een andere veelgepubliceerde foto is die van een Turks gezin in de 1e Atjehstraat in Amsterdam-Oost uit 1953. Nogal eens wordt de foto verkeerd geïnterpreteerd – de afgebeelde familie hoort niet bij de groep gastarbeiders die begin jaren ’60 naar Nederland zou komen, maar betreft een bezoekende ambtenaar van het Turkse Ministerie van Onderwijs.

Van Meerendonk laat een oeuvre na van 70.000 negatieven, gemaakt in opdracht van kranten en particulieren. De negatieven bevinden zich in de collectie van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) en worden geregeld gebruikt voor publicaties en tentoonstellingen waaronder het zeer succesvolle Knus, Nederland in de jaren ’50, in het Noordbrabants Museum in Den Bosch.

In 2006 werd de Ben van Meerendonkstraat onthuld, in de fotografen- en cineastenbuurt van IJburg, een tamelijk unieke gebeurtenis aangezien het een stilzwijgende afspraak is om alleen de doden te vernoemen. Stadsdeel Zeeburg verkeerde dan ook in de veronderstelling dat Van Meerendonk al was overleden. Ondanks dat hij nog in leven bleek, koos het Stadsdeel ervoor de straatnaam te handhaven. Vol trots nam Van Meerendonk in november 2007 zijn eigen straat in ogenschouw.

Van Meerendonk is 94 jaar geworden. De crematie vindt plaats op donderdag 17 januari 2008 om 15:30 uur bij De Nieuwe Ooster, Kruislaan 126 te Amsterdam.

• Meer over Van Meerendonk bij het IISG

• In de webshop van PhotoQ: Ben van Meerendonk: Algemeen Hollands