Vierentwintig jaar Algemeen Hollands Fotopersbureau (AHF) heeft geresulteerd in een archief van zeventigduizend foto’s. Het internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) in Amsterdam dat dit archief beheert, selecteerde ruim tweehonderd beelden voor de publicatie ‘Algemeen Hollands, Ben van Meerendonk en zijn fotopersbureau’.
Ben van Meerendonk (Amsterdam 20 juli 1913) is de man achter het fotopersbureau met de weidse naam, dat in de periode tussen 1945 en 1969 foto’s leverde aan De Waarheid, Het Parool, het Vrije Volk, De Tijd, Trouw en De Telegraaf.
De jonge Van Meerendonk bleek op de Ambachtsschool ongeschikt voor het vak van meubelmaker. Als vijftienjarige kreeg hij bij het Vereenigde Fotobureaux de betrekking ‘loopjongen met tramabonnement’.
Hij leerde er ook fotograferen en tien jaar later werkte hij enige tijd samen met vriend en collega Sem Presser in het door de laatste opgerichte Algemeen Nederlandsch Foto Persbureau.
Van Meerendonk kreeg tijdens de Tweede Wereldoorlog een beroepsverbod en overleefde door zich van deur tot deur als fotograaf aan te bieden.
Vlak na de bevrijding stichtte Van Meerendonk zijn eigen zaak. Het Algemeen Hollands Fotopersbureau hield kantoor op de Keizersgracht 207, op een steenworp afstand van de Nieuwezijds Voorburgwal, waar toen praktisch alle redacties van de landelijke dagbladen gevestigd waren.
Voor die kranten fotografeerde hij ‘de gewone dingen des levens en branden’.
Van Meerendonk was zeker geen estheet zoals zijn beroemdere tijdgenoten Cas Oorthuys, Godfried de Groot, Hans Dukkers en Frits Rotgans.
Hij fotografeerde eerder ‘neutraal’ zoals het in de inleiding door Marina de Vries wordt genoemd. Hij was gewoon op het juiste moment op de goede plek en maakte zijn foto. En wanneer dat hij dat nodig achtte zette hij het toeval naar zijn hand.
Zo portretteerde Van Meerendonk een groep arbeiders die in 1946 naar een radioverslag van de voetbalwedstrijd Engeland – Nederland (uitslag 8 – 2) luisterden, voor alle zekerheid vooraf lachend en juichend op de ene en somber en met de handen in het haar op de andere foto. Dan kon hij die foto’s vast afwerken en de plaat met de juiste emotie op tijd bij de redactie afleveren.
Zijn ijver en inventiviteit werden evengoed gewaardeerd door zijn vakgenoten. Van Meerendonk won maar liefst drie keer de Zilveren Camera, in 1950, 1958 en 1966. In de zestiger jaren verrichte hij als bestuurslid veel werk voor World Press Photo, waarvan hij één van de oprichters was.
Daardoor verwaarloosde hij zijn werk voor het AHF, wat uiteindelijk één van aanleidingen tot het faillissement van zijn bureau was.
Het boekje geeft een aardige indruk van de aanpak van deze fotograaf van ‘het leuke, niks bijzondere, gewone nieuws’. Helaas is de vormgeving nogal rechttoe, rechtaan. Volgens mij had een vormgever als Piet Schreuders (De Poezenkrant etc.) met dit materiaal een prachtig cultboek kunnen maken. Ook de drukkwaliteit laat te wensen over. Wanneer de sponsor om een paar duizend euro meer was gevraagd, was er tijd geweest om een aantal scans van de ergste ongerechtigheden te ontdoen en de beelden in duo-toon af te drukken.
De kwaliteit van beeldmateriaal is in deze samenhang nogal onevenwichtig.
Het foutje in het bijschrift op pagina 181 dat de vrouw naast Ed van der Elsken niet Ata Kando maar Gerda van der Veen is, nemen we dan op de koop toe.
Wat blijft is een curieuze uitgave met beelden uit een periode waarin ‘het geluk nog heel gewoon was’. We mogen Ben van Meerendonk danken voor zijn nuchtere tijdsbeeld en opnamen van tamelijk ‘naturelle’ wereldsterren, die even dankbaar, vrolijk of verbaasd naar de camera kijken als hun sappelende tijdgenoten.
Han Schoonhoven
Algemeen Hollands, Ben van Meerendonk en zijn fotopersbureau
fotografie: Ben van Meerendonk
inleiding: Marina de Vries
uitgave: Aksant en het IISG
224 pagina’s, 200 foto’s in zwart-wit
prijs: 29,90 euro
• Voor foto’s van voetballer Abe Lenstra, Miss World Corinne Rotschäfer en zanger Willy Alberti en zijn dochter Willeke aan de afwas (helaas niet opgenomen in dit boek), zie: www.iisg.nl/collections/ahf
(‘Abe Lenstra’ even zelf in het zoekvenster intikken, uw moeite wordt beloond. (H.S.))