De titel van het boek Indonesiërs in Holland, met foto’s van vluchtelingen uit Indonesië gemaakt door Leonard Freed (1929-2006), lokte bij verschijnen kritische reacties uit. Volgens critici zou ‘Indo’s in Nederland’ een geschiktere titel zijn aangezien vooral personen werden geportretteerd die van gemengde afkomst waren, of mensen, veelal Molukkers, die op welke manier dan ook hadden samengewerkt met de koloniale machthebbers in Nederlands-Indië.
De kritiek is deels te begrijpen, maar beslissing van de redactie om het boek de titel mee te geven die Freed aan zijn ‘story’ gaf, is goed verdedigbaar, temeer omdat in de opgenomen verhelderende teksten de achtergrond van de geportretteerden duidelijk wordt uitgelegd. In deze teksten valt tevens op te maken dat Freed, Amerikaan in Europa, wat onnauwkeurig was en zijn fotoserie de wat kromme titel ‘Indonisians in Holland’ gaf.
Dat de ‘foutieve’ titel in stand gehouden is, past overigens in het geheel van de publicatie, die in meerdere opzichten erg interessant is.
Allereerst bevat het boek een serie vrijwel onbekende foto’s uit het begin van de carrière van de fotograaf. Tussen 1959 tot 1970 woonde Freed in Nederland, waar hij in de periode 1958-1962 vluchtelingen uit Indonesië portretteerde. De foto’s geven een fraai beeld van de wijze waarop deze destijds werden opgevangen. Een groot deel van de foto’s maakte Freed in de speciaal ingerichte woonoorden. De Nederlandse regering stond op dat moment overigens op het punt deze woonoorden op te heffen. De bedoeling was dat de vluchtelingen zich in nieuwe Nederlandse woonwijken gingen vestigen, iets dat niet probleemloos verliep. Het meest interessant zijn de foto’s waarin Freed de nieuwkomers toonde in een omgeving waarin zij ontheemd leken te zijn. Soms was hiervoor een vreemd landschap toereikend, maar het duidelijkst kwam dit over wanneer hij de vluchtelingen in interactie met de autochtone Nederlanders fotografeerde.
Het lijkt onwaarschijnlijk dat Freed zich ooit heeft voorgenomen uit deze serie, waarvan enkele foto’s in tijdschriften als De Spiegel verschenen, een boek samen te stellen. Daarmee rijst de vraag of het postume verschijnen van deze selectie in boekvorm gerechtvaardigd is. Ondanks de esthetische én inhoudelijke kracht van de foto’s, is dit niet het sterkste werk uit het imposante oeuvre van Freed. Vermoedelijk heeft hij van dit specifieke onderwerp simpelweg te weinig gevarieerde foto’s kunnen maken om er een apart en coherent boek van te maken. Het zal hoogstwaarschijnlijk niet dezelfde kracht hebben gehad als de later te verschijnen publicatie Black in White America (1967), waarmee hij internationaal grote bekendheid verwierf als sociaal geëngageerde ‘concerned photographer’.
De in dit postuum uitgegeven boek opgenomen foto’s stammen uit een periode waarin Freed zich nog enorm zou ontwikkelen. Dat wil echter niet zeggen dat deze publicatie geen bestaansrecht heeft, integendeel. Deze uitgave bevat immers prachtige foto’s van een nauwelijks belicht onderwerp, gemaakt door een getalenteerde fotograaf. Daarnaast hebben de samenstellers de juiste keuze gemaakt om vintage afdrukken samen met de oorspronkelijke achterzijde van deze prints in het boek op te nemen. Zo zijn de voor Magnum getypte beschrijvingen van de foto’s te lezen. Het tevens afgedrukte vel papier waarop de beschrijvingen van de in totaal 56 rollen film te lezen zijn, geeft nog meer inzicht in de werkwijze van Freed. Door de foto’s op deze wijze te publiceren, bekruipt de lezer haast het gevoel een onontgonnen goudschat in handen te hebben.
In de introductie beschrijft de samenstelster van het boek, Lisa van Beek, hoe zij de weduwe Brigitte Freed bijstond in alle werkzaamheden rondom de nalatenschap van de in 2006 overleden fotograaf. Terecht staat Van Beek stil bij de vraag wat er met het werk van een overleden fotograaf moet gebeuren. Zij haalt Cornell Capa, broer van Robert Capa en oprichter van het ICP, aan die vond dat zo’n oeuvre bewaard en bijgehouden moest worden om toegankelijk te blijven voor een groot publiek. Het blijft lastig om een vorm te kiezen voor een postume uitgave. De verleiding om de titel en de spelfouten van het oorspronkelijke materiaal te verbeteren, kan groot geweest zijn. Toch hebben de samenstellers de juiste keuze de oude staat grotendeels te behouden en van deze wat losse serie toch een sterk geheel te maken. Daarmee zorgt Indonesiërs in Holland ervoor dat dit onbekende werk niet alleen toegankelijk, maar tevens een waardevol en bescheiden (foto)historisch document is geworden. Of het beeld dat Freed gaf juist is of niet, doet daar weinig aan af.
Indonesiërs in Holland 1958 – 1962
Leonard Freed
Hardback
17 x 24 cm
104 pagina’s
60 illustraties
ISBN 978-90-89101-50-1
prijs € 22,50
Beste bij bol.com:
