Bloedserieuze twaalfjarigen van Tamar de Kemp

In het Nationaal Onderwijsmuseum hangen tot begin januari 100 foto’s van leerlingen uit groep 8. Tamar de Kemp fotografeerde in opdracht van het museum een groot aantal meisjes en jongens, die zonder uitzondering een enorme ernst uitstralen. In het boekje Groep 8 staan 44 portretten afgedrukt.
Fotografe Tamar de Kemp bezocht in het schooljaar 2005-2006 scholen van allerlei gezindten: naast traditioneel Christelijke zoals de ‘school met de bijbel’, de Gereformeerd Vrijgemaakte school, Reformatorische, Evangelische en Rooms Katholieke instituten, ook meer recente varianten van religieus georiënteerde opleidingen: Joodse, Islamitische en Hindoestaanse scholen. Andere scholen werken volgens een niet-godsdienstige onderwijs- en opvoedingsmethode: de Jenaplan-, Freinet-, Dalton-, Iederwijs- en Vrije School en de Werkplaats Kindergemeenschap. De Kemp werkte ook op Internationale, Poolse, Britse, en Japanse scholen. Verder blijken er opleidingen te bestaan als de ‘rijdende school voor kinderen van kermisexploitanten’, de ‘Kathedrale Koorschool’ en de Scientologyschool met de ‘onderwijsmethode volgens Ron Hubbard’.

Voor deze serie schoot De Kemp zo’n 1000 beelden. Per leerling maakte ze één of twee opnamen, met daglicht en een middenformaat-camera. De Kemp (Den Bosch 1964) studeerde schilderkunst aan de academie van Den Bosch. Eerder fotografeerde ze series over tienervaders voor Rotterdam Culturele Hoofdstad en religieuze leiders voor het Historisch Museum Rotterdam.

Tijs van Ruiten, directeur van het Nationaal Onderwijsmuseum, legt in zijn beknopte inleiding uit dat het museum ook in de toekomst fotografieopdrachten zal verstrekken om daarmee een bijdrage te leveren aan ‘het vastleggen van onze onderwijsgeschiedenis’. Van Ruiten toont zich verheugd met de gevolgde aanpak: ‘Met haar foto’s slaagt zij er in los te komen van de aloude schoolfoto, maar ze weet trefzeker de leerling van groep 8 te verbeelden. De kinderen lachen niet maar hun uitdrukking zegt daarom zoveel meer’.

Bij de portretten zijn geen namen opgenomen. Dat vind ik jammer, want dat maakt het boekje toch wat onpersoonlijk. Daarnaast lijkt mij het een gemiste kans: ook de verschillende namen geven een specifiek tijdsbeeld. In het overigens goed verzorgde en fraai gedrukte boekje zijn 44 portretten opgenomen. Van die 44 kinderen toont één jongen uit Limmen zijn glimlach, de rest van deze voornamelijk elf- en twaalfjarigen poseren met een naar mijn smaak overdreven ernst. Sommige foto’s doen qua uitdrukking denken aan de portretten van getraumatiseerde volwassenen die Koos Breukel maakt. Zouden deze meisjes en jongens gebukt gaan onder de voorbereidingen op de Cito-toets? Komen zij voor het overgrote deel uit gezinnen waar de ouders op dramatische wijze van elkaar gescheiden zijn? Tobben ze over existentiële en/of wereldproblematiek? Je zou het bijna gaan denken en hen daarom op willen roepen om eens fijn te gaan spelen: lekker hutten bouwen, voetballen of een mooie tekening maken. Wanneer deze beelden voor de geschiedenis bewaard blijven, krijgen toekomstige kijkers een volgens mij nogal eigenaardig beeld van groep 8-leerlingen uit het schooljaar 2005-2006.

Han Schoonhoven

Groep 8
fotografie: Tamar de Kemp
tekst: Tijs van Ruiten
gebonden, 17 x 24 cm, 48 pagina’s
44 foto’s in tri-toon
uitgeverij De Verbeelding
prijs: 15 euro

• Enige foto’s uit deze reeks zijn te vinden op: www.onderwijsmuseum.nl

De tentoonstelling Groep 8 is nog tot en met 7 januari 2007 te zien in het Nationaal Onderwijsmuseum, Nieuwemarkt 1a in Rotterdam