De collectie van een professionele liefhebber

Eind vorig jaar verwierf het Fotomuseum in Den Haag de fotocollectie van Willem van Zoetendaal. Tot eind juni presenteert het museum een eerste selectie uit deze verzameling.
De vormgever, beeldredacteur, uitgever, docent, galeriehouder en tentoonstellingsmaker Willem van Zoetendaal (Den Haag 1950) heeft jarenlang foto’s gekocht die direct of indirect zijn veelzijdige praktijk beïnvloedden. De collectie omvat werk van collega’s en studenten van de Rietveldacademie, foto’s uit de archieven van binnen- en buitenlandse portretstudio’s, afdrukken van klassieke Nederlandse fotografen als Breitner en Oorthuys en albums van amateurfotografen.

Het eerste deel van de tentoonstelling is opgebouwd uit reeksen portretfoto’s, waarin de afgebeelde personen op leeftijd en/of geslacht zijn geordend. In de stemmige achterzaal vinden we ondermeer de krachtige, inmiddels zo goed als klassieke portretten van Rineke Dijkstra en Helen van Meene. In de wat grotere serie portretten van kinderen, bij de ingang van de presentatie, blijkt al dat er binnen zo’n deelverzameling een veelheid van fotografische benaderingen mogelijk is. Die verschillende visies vinden terug we in andere, kleinere series, het onderwerp komen we weer tegen in de foto’s uit de portretstudio van voormalig Oostduitser Georg Ecker.

Van Zoetendaal liet een serie negatieven van Ecker afdrukken, die eigenlijk alleen bedoeld waren om de belichting te testen. De portretjes van kinderen die een grijskaart vasthouden kregen door het vastleggen van dat moment een eigen, zeldzame uitstraling. Misschien was het een manier om de kinderen aan de studiosituatie te laten wennen. Het resultaat is fascinerend om dat deze foto’s nooit bedoeld waren om de wereld in te gaan, de pose en de gezichtsuitdrukking zouden ongezien blijven. Nu hangen ze, zo’n veertig jaar later, door de fascinatie van een gedreven verzamelaar in een Nederlands museum.

Bij de pensionering van To Sang, de bestierder van de locaal befaamde portretstudio aan de Albert Cuypstraat in Amsterdam, nam Van Zoetendaal diens archief over. Er zijn fraaie afdrukken gemaakt van de karakteristieke, kleurrijke opnamen, die een plek kregen in verschillende publicaties en op deze tentoonstelling. Een selectie van deze portretten is ook opgenomen in de expositie Street & Studio, dit jaar in de Tate Modern in Londen en het Folkwang Museum Essen.

De fotografiestudenten van de Rietveld die door Van Zoetendaal en zijn collega’s werden opgeleid, kregen op het hart gedrukt vooral zichzelf te zijn, persoonlijkheid te tonen in hun werk. In deze tentoonstelling vinden we naast voorbeelden van soms pijnlijk eerlijke portretten en zelfportretten ook voorstudies die tot opmerkelijke en inmiddels bekende series hebben geleid.

Naast een reeks polaroids van Rineke Dijkstra, waarin de contouren van haar wereldberoemde portretten door de jaren vorm krijgen, is er vroeg werk van onder andere Anuschka Blommers en Niels Schumm, Arno Nollen, Harold Strak, Sara Blokland en Helen van Meene. Dat is misschien wel het meest fascinerende aspect van deze presentatie: de kijker is met terugwerkende kracht getuige van het ontstaan van de persona, het idioom van een aantal markante fotograferende kunstenaars.

De tentoonstelling Van Zoetendaal Collections maakt nieuwsgierig naar de overige 75 procent van deze verzameling, waaruit nu een kleine driehonderd beelden wordt gepresenteerd. De hele collectie bestaat uit 1100 of 1500 foto’s, al naar gelang je de albums als één item of als deelverzameling met een zeker aantal foto’s telt. Dat is eigenlijk om het even. Wat er wel toe doet is dat deze even persoonlijke als fraaie collectie nu openbaar bezit is en daarmee voor altijd beschikbaar voor studie en andere, mogelijk even intrigerende presentaties.

Han Schoonhoven

Van Zoetendaal Collectie
Tot en met 22 juni in het Fotomuseum Den Haag, Stadhouderslaan 43 in Den Haag

• Photoq berichtte eerder over deze en andere tentoonstellingen in dit museum: www.photoq.nl