‘Wie goed kijkt ziet overal verhalen’, staat te lezen in het bijschrift van de buitenexpo van Gert Verbelen, onderdeel van het festival BredaPhoto. Ter gelegenheid van de zesde editie van dit tweejaarlijkse fotofestijn was er op woensdagavond 15 oktober in het Chassé Theater een bijzondere editie van De Donkere Kamer – het ‘live magazine’ voor de goede kijkers.
De avond begint met een anekdote: Ooit, kort na afloop van een eerdere editie van BredaPhoto, vond Martin Parr de prints van zijn expo zo geslaagd dat hij – tegen de wens van Magnum in om de hele boel te laten vernietigen – een vrachtwagen uit Parijs liet komen en vervolgens regelde dat alles nog drie weken in de tuinen van het Louvre kon hangen. Aldus Reinout van den Bergh , die samen met Geert van Eyck en Jan Schaerlackens al een aantal jaren de scepter zwaaien in Breda.
Na een korte toelichting (Geert: ‘Het is heel veel werk, maar met honderd vrijwilligers ook wel heel erg leuk om te doen’) en hun nevenactiviteiten te hebben toegelicht, is het woord aan een aantal fotografen van wie werk is opgenomen in het festival. Thema: Songs from the Heart.
Karin Borghouts vertelt hoe ze haar ouderlijk huis uitgebrand terugvond en vervolgens besloot om de antiekverzameling van haar moeder systematisch te fotograferen. Stillevens met een krachtige kadrering die de invloeden van haar eerdere kunstenaarsbestaan (schilderen, beeldhouwen) onthullen. Frontaal maar met veel gevoel, dat is hoe haar visuele stijl zich misschien wel het beste laat samenvatten. Ze fotografeert de dingen zoals ze ze vindt, maar wel met oog voor décor en de theatrale aspecten van de locaties.
‘Fotografie, hoewel niet de realiteit zelf, behoudt wel altijd een onlosmakelijke relatie daarmee’, zo stelt Borghouts behoedzaam vast. Het is een uitgangspunt waar de volgende gast goed mee uit de voeten kan. Maar Jan Rosseel wil daar nog een complexiteit aan toe voegen, namelijk: de onbetrouwbaarheid van onze (collectieve) herinneringen. Dat deed hij eerder met het (nog lopende) project Belgische Herfst en nu stelt hij, in Litho Belgica, wederom een visueel gecompliceerd en gelaagd onderzoek ten aanzien van een geschiedenis die nooit helemaal af is.
Naast eigen keus en insturende fotografen biedt de organisatie van BredaPhoto ook altijd een aantal jonge fotografen de kans om een project in opdracht te maken. Litho Belgica is gebaseerd op een boek van de Vlaamse auteur Stefan Hertmans, dat ingaat op de herinneringen van zijn grootvader aan de Eerste Wereldoorlog. Jan Rosseel beschouwd zichzelf weliswaar als documentair fotograaf maar neemt desalniettemin de artistieke vrijheid om historische verhalen naar zijn eigen hand te zetten; een associatieve vertelvorm met hyper-esthetische beelden waarbij de kijker op Proustiaanse wijze wordt geactiveerd om deze ‘mindmap’, de onbetrouwbare paden van het collectief geheugen, te bewandelen.
Voor de pauze is er ook weer de vertrouwde pitch (hoewel de spelregels aan het Bredase publiek nog wel even kort moeten worden uitgelegd: 3 fotografen leggen ieder in 3 minuten uit waarom zij de muntjes van het aanwezige publiek, corresponderend met de 5 euro entreegeld, het hardste nodig hebben) , ditmaal met Marlies Swinkels, het duo Daan Zuijderwijk & Maaike Vergouwe, en Martha Kamminga.
Marlies Swinkels maakt een documentaire over vier oud-tantes die hun hele leven bijelkaar onder een dak hebben gewoond. De fotografe volgde hen de afgelopen tien jaar en ontrafelde hun geheimen. Nu zou ze daar graag (samen met ontwerper Sybren Kuijper) een mooie publicatie van maken.
Daan Zuijderwijk en zijn partner Maaike Vergouwe zijn zogezegd ‘riviernomaden’ en varen al een aantal jaren de Nederlandse wateren af in hun antieke tjalk. Nu ze vanuit de mast de Vecht hebben vastgelegd is het hun ambitie om de bewoners die aan deze rivier wonen te portretteren. Dat gedeelte heeft meer tijd en geld nodig.
Tenslotte komt Martha Kamminga uitleggen hoe ze haar afstudeerproject aan de St. Joost Academie wil vervolgen in de richting van een fraaie uitgave. ‘Lapis’ is een complexe verbeelding van verschillende karaktertypen die elk op zich een eigen kijk op de werkelijkheid hebben.
Wanneer de muntjes zijn verdeeld is er een kort intermezzo: in de foyer tijd voor een consumptie en een vers exemplaar van het ‘freezine’ Newdawn #5.
An-Sofie Kesteleyn bezocht Burning Man in de woestijn van Nevada, waar gedurende acht dagen een unieke alternatieve maatschappij voor de homo ludens wordt opgericht. ‘Een moeilijke sfeer om in woorden te omschrijven’, stelt Kesteleyn, maar gelukkig heeft ze in haar korte carriere al bewezen te beschikken over een uitzonderlijke eigen, kleurrijke beeldtaal. Of het nu gaat om jonge meisjes in Amerika die van hun ouders een zuurstokroze geweer cadeau krijgen en daarmee geacht worden hun abstracte angsten te overwinnen, of om Yezidische vluchtelingen die op de grens tussen Turkije en Syrië hun oorlogstrauma’s proberen te verwerken, het oogt nooit volkomen deprimerend.
An-Sofie Kesteleyn toont de zachte, menselijke kant van de grote boze buitenwereld. Telkens slaagt ze erin om een natuurlijke aanwezigheid en intimiteit te bewerkstelligen die de kijker het privilege geeft om gemeenschappen van binnenuit – als gelegitimeerd voyeur – te mogen aanschouwen.
De avond wordt afgesloten met Guy Archard. Hij is een Brit en heeft dus weinig van het programmaverloop meegekregen, maar wel genoten van de beelden die langs zijn gekomen op het immense scherm van de kleine zaal in het theater. Archard vertelt over de essentie van zijn werkmethoden: manipulatie van het ontwikkel- en fixeerproces van analoge beelden door experimenten met chemicaliën.
Hij realiseert zich terdege dat hij daarin niet avant-garde is – in tegendeel: het is de essentie van de beginjaren van het medium, iets dat sindsdien in verschillende gedaanten steeds weer opdoemt – maar dat doet er voor hem niet echt toe. Voor Archard geldt het plezier van het onderzoek, de wijze waarop hij gedwongen wordt om de controle los te laten en zich over te geven aan de alchemie. Het is die houding van verwondering ten opzichte van de fotografie zelf dat de verbindende factor blijkt tussen de gasten van deze speciale editie van De Donkere Kamer.
Uitslag van de pitch:
Marlies Swinkels: 110 + 200 = 310 euro
Daan Zuijderwijk & Maaike Vergouwe: 163 + 200 = 363 euro
Martha Kamminga: 222 + 350 = 572 euro
Meer over de gasten:
Daan Zuijderwijk en Maaike Vergouwe
BredaPhoto (nog te bezoeken t/m 26 oktober)