De mens als mol

Twintig jaar terug viel de Berlijnse muur en in een verbazingwekkend korte tijd verdween het communisme uit Europa. Martin Roemers is gefascineerd door iets wat je de ‘iconologie van de Koude Oorlog’ zou kunnen noemen. Hij fotografeerde de ontbinding van de vaak verborgen plaatsen waar de wapenwedloop zich manifesteerde.
‘k drink al meer dan dertig jaar in de zomer nietsvermoedend mijn koffie-verkeerd aan de rand van het meer in Grouw. Nooit geweten dat zich onder dat vredige watersportdorp een volledig uitgeruste nucleaire bunker van de ‘Dutch Civil Defense organisation’ bevindt. Halverwege de jaren tachtig is de ‘Bescherming Burgerbevolking’ opgeheven en de brandweer nam haar taken over. Een paar jaar later viel de muur en stortte het Warschaupact, het politiek-militaire samenwerkingsverband van de communistische landen van Europa, in.

Vele, vele miljarden zijn er besteed, aan tanks en kanonnen, jagers en bommenwerpers, raketten en bunkers. Roemers bezocht de afgelopen elf jaar militaire locaties in het westelijk en het oostelijk deel van Duitsland, de Oekraïne, het Verenigd Koninkrijk, Litouwen, Rusland, Nederland, Tsjechië, België en Letland. De daar aangetroffen architectuur staat vooral ten dienste van haar functie, het meest gebruikte bouwmateriaal is gewapend beton. Het is goed dat Roemers veel aandacht had voor de bijzondere esthetiek van de, vooral Russische, muurschilderingen, een genre dat waarschijnlijk uitsterft.

Het beeldhouw- en schilderwerk is vaak van platte sociaal-realistische aard, maar de fotograaf trof ook beelden aan die in hun naïviteit grappig of zelfs ontroerend overkomen. Zoals bijvoorbeeld de prachtige muurschildering van gewichtheffende soldaten in een sportzaal in de Oost-Duitse kazerne Forst Zinna of het surreële grafmonument in de Poolse garnizoensstad Borne Sulinowa. Uit een rood geschilderd betonnen graf rijst een arm met een Russisch PPD-machinegeweer omhoog. Het geheel is in fel-realistische kleuren uitgevoerd.

In het fraai uitgegeven Relics of the Cold War zijn veertien opnamen van lange ondergrondse gangen van bunkerstelsels opgenomen. Dat lijkt op een totaal van 73 foto’s tamelijk veel. Alsof Roemers wil benadrukken dat het wantrouwen tussen de communistische en de kapitalistische invloedsfeer de mens tot mol degradeerde.

Relics of the Cold War
fotografie Martin Roemers
teksten: H.J.A. Hofland en Nadine Barth?
gebonden, 144?pagina’s, 25,5 bij 28,5 cm, 73 foto’s in full color
uitgever: Hatje Crantz Verlag
Prijs: € 35,00

32 foto’s uit dit boek: www.martinroemers.com