Vijftien jaar terug, op 11 juli 1995 om precies te zijn, waren Nederlandse soldaten getuige van de voorbereidingen op de grootste massamoord in Europa sinds 1945. Alles wees op een verschrikkelijk einde van een dramatische situatie. De Nederlanders voelden zich verantwoordelijk, maar hogere machten bepaalden dat zij niet konden ingrijpen.
Voor zijn project Dutchbat III sprak en fotografeerde Friso Keuris 69 Nederlandse mannen en vrouwen die hebben gedient in de beruchte enclave rond Sebrenica. In een klein gebied hadden zich duizenden Islamitische Bosniërs verzameld, die door (Bosnische) Serviërs werden bedreigd. De Servische troepenmacht groeide, er werden steeds meer zware wapens waargenomen en Mladic’ soldaten veroverden meter voor meter.
De lange gesprekken die Keuris met de Dutchbatters voerde, vatte hij samen in veertien beknopte teksten die in de expositie zijn opgenomen. De Nederlanders zaten in een precaire situatie en dat is een understatement. Ze waren te licht bewapend om enige invloed te hebben. De aanvoer van brandstof (voor de stroomvoorziening door generatoren) en voedsel werden door de Serviërs gefrustreerd. Een contigent van 186 verlofgangers kreeg geen toestemming om terug te keren, waardoor de overgebleven soldaten nog zwaarder werden belast.
De soldaten konden slechts vijf minuten per maand gebruik maken van een satelliettelefoon. Andere persoonlijke communicatiemiddelen waren niet beschikbaar. Kort voordat de Serviërs de enclave definitief inlijfden, is vier keer om luchtsteun gevraagd. De VN-opperbevelhebber is niet op die dringende verzoeken ingegaan. Gaandeweg realiseerden de Nederlandse soldaten zich dat ze onvoldoende middelen en gebrek aan ondersteuning vanuit het hoofdkwartier hadden om hun taak, het beschermen van de Bosniërs in de ‘save area’ Sebrenica, naar behoren te kunnen uitvoeren.
Naast de bijna 70 portretten bestaat de expositie uit de genoemde teksten en een film van dertig minuten. De portretten zijn ingehouden gefotografeerd, bijna koel, waardoor de blik van de ooggetuigen des te duidelijker naar voren komt. De film bestaat uit prive-opnamen van vier Dutchbatters. De foto’s, teksten en filmbeelden vormen samen een indrukwekkend document over de soldaten die in een benarde situatie terechtkwamen en daar in veel gevallen tot op de dag van vandaag onder lijden.
Duchtbat III zou je kunnen zien als logische tegenhanger van The International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia (ICTY), Keuris’ project waarvoor hij tussen 2001 en 2003 50 portretten maakte van rechters, advocaten, bewakers en andere medewerkers van het tribunaal. In september van dit jaar verschijnt een publicatie, inclusief dvd met videomateriaal over Dutchbat III.
Dutchbat III
Friso Keuris
Tot en met 1 augustus in Gemak
Paviljoensgracht 20-24 in Den Haag
de toegang is gratis
meer foto’s en informatie: www.frisokeuris.com