Iedere fotograaf maakt het wel eens mee. De redactie heeft de aangeleverde foto weliswaar geplaatst, maar daarbij de helft eraf geknipt, de foto gespiegeld of een groot blok tekst of, erger nog, een foto van een ander erin geplaatst. Mag dat en waar ligt de grens? Op die vraag is niet zomaar een antwoord te geven.
Eerst zal moeten worden bepaald waar de auteursrechten op de foto liggen. Als de fotograaf in dienst is bij een werkgever, dan komen de auteursrechten in beginsel volledig toe aan de werkgever. Bij de werkgever berust dan ook het recht om de foto te bewerken. Is de foto echter gemaakt in een opdrachtrelatie, dan blijven de rechten op de foto in beginsel achter bij de fotograaf. De fotograaf heeft in dat geval ook het recht op bewerking van de foto, tenzij er andersluidende afspraken zijn gemaakt.
Ervan uitgaande dat de rechten bij de fotograaf liggen, is de volgende vraag hoever het recht op bewerking strekt. Indien er vergaande aanpassingen worden aangebracht, is dat voorbehouden aan de fotograaf. Ik denk hierbij met name aan sterk geretoucheerde foto’s waarvan de kleurstelling is veranderd en door verwijdering van bepaalde gedeeltes de foto is getransformeerd. Ook vergaande toevoegingen aan een foto zijn aan de fotograaf voorbehouden. Is er daarentegen sprake van een beperkte aanpassing, dan zal er niet snel sprake zijn van een verboden bewerking.
De fotograaf beschikt echter niet alleen over auteursrechten, maar ook over persoonlijkheidsrechten, die de persoonlijke band van de maker met de foto beschermen. Deze rechten zien op naamsvermelding, bescherming tegen wijzigingen en bescherming tegen misvorming, verminking of aantasting van de foto. De fotograaf kan overigens afstand doen van zijn persoonlijkheidsrechten, behalve van het laatstgenoemde recht. In een zaak over het gesteld wegretoucheren van naamsvermelding is schending van persoonlijkheidsrechten aangenomen. Er werd schadevergoeding toegekend aan de fotograaf. Ook het snijden in foto’s is in de rechtspraak (op grond van een overeenkomst) verboden. Van het verkleinen van foto’s van te koop staande huizen op Funda, zodanig dat ze in het format passen van een huizenzoekmachine, is impliciet uitgemaakt dat dit geen wijziging is waartegen de maker zich redelijkerwijs kan verzetten, zodat de persoonlijkheidsrechten niet worden geschonden.
Wat de redactie nu wel en niet mag ‘uitspoken’ met een foto is dus sterk afhankelijk van de gemaakte afspraken en de aard van de aanpassingen. Daardoor worden de grenzen bepaald wat wel en niet mag. Veel fotografen zullen ingeval van aanpassingen overigens niet snel bezwaar maken, uit vrees de opdrachtgever te ontstemmen. Zoals in veel gevallen is dan ook hier het devies om vooraf goede afspraken te maken en gezamenlijk overleg te plegen over eventuele aanpassingen.
Joost Becker is advocaat Intellectuele Eigendomsrecht en Internetrecht bij Dirkzwager te Arnhem (afdeling IE-IT, e-mail: becker@dirkzwager.nl, telefoon: 026-353 83 77).