De Volkskrant heeft vandaag de samenwerking verbroken met freelance fotograaf Jean-Pierre Jans. Aanleiding is de vaststelling dat Jans een aantal malen zijn beelden heeft gephotoshopt door elementen toe te voegen. Het meest heldere voorbeeld hiervan is het toevoegen van een hert op een foto die een reeks herten op de achtergrond toont terwijl een man geluidsopnamen maakt (zie foto).
BERICHT AANGEPAST, 18 december: commentaar Jans op foto Winterswijk, contra-expertise, extra analyse herten-foto.
Een van de hertjes is tweemaal op de foto te zien. Deze foto is op het moment van schrijven van dit stuk nog steeds te bekijken via de website van de Volkskrant: www.volkskrant.nl/foto
Op de website van fotobureau Hollandse Hoogte is de foto zonder het dubbele hertje te zien:
De Volkskrant is verschillende malen door lezers gewezen op elementen in foto’s van Jans die daar volgens hen niet in thuishoren. Zo belde de man op de bovenste foto met de krant om te vertellen dat hij die hertjes niet zo heeft gezien toen hij daar zat. Bovendien stuurde een lezer van de weblog www.volkskrantreizen.nl – op 25 oktober – de volgende reactie bij een verhaal waar deze foto bij stond:
"Een tip voor ‘fotograaf’ Jean-Pierre Jans:
Ga eens een cursus ‘photoshoppen voor beginners’ volgen bij het plaatselijke buurtcentrum.
In uw ‘foto’ van de herten (http://www.volkskrantreizen.nl/images/700/1400/3/jpjnatuurgeluiden21224836970.jpg) is wel erg overduidelijk geknipt en geplakt: het hert dat omkijkt komt twee keer in de foto voor, inclusief de graanstengels en de donkere bomen op de achtergrond.
Een tip voor de beeldredactie van de Volkskrant:
Ga eens een cursus ‘gephotoshopte foto’s spotten’ volgen bij het plaatselijke buurthuis."
Nader onderzoek door een fotograaf leert dat er meer in de foto is geknipt en geplakt dan alleen een hertje (lila): bomen in de achtergrond (groen), tak in het gras (blauw) en een gelijke tekening van de vacht van een hert (rood). Klik op de foto voor een vergroting.
Over een andere foto die Jans op 12 juni in Winterswijk maakte, zie hieronder, belde een lezeres – moeder van het meisje links – naar de fotoredactie van de Volkskrant: ‘Mijn dochter is nooit op die plek geweest.’
Jans zegt dat hij nadien op verzoek van de fotoredactie contact heeft opgenomen met de moeder. Volgens Jans heeft zij gezegd dat ze zich vergist heeft en dat de dochter daar wel was.
De lezersreacties waren mede aanleiding voor de redactie van de Volkskrant om Jans ter verantwoordig te roepen. Deze ontkende in alle toonaarden dat er sprake zou zijn geweest van digitale manipulatie. Omdat er meer aanwijzingen waren, besloot de Volkskrant een aantal foto’s door een externe deskundige van het Nederlands Instituut voor Digitale Fotografie (NIDF) te laten onderzoeken.
Jean-Pierre Jans kreeg ruim een maand geleden tijdelijk geen opdrachten meer in afwachting van het onderzoek. Bij het NIDF was de conclusie helder, ook nadat Jans daar voor een nadere toelichting op bezoek was geweest: op een aantal foto’s is iets toegevoegd dan wel iets weggepoetst.
In een telefoongesprek met PhotoQ ontkende Jans eind vorige week de aantijgingen: ‘Ik heb niks erin gestopt en niks eruit gehaald.’ Volgens hem heeft hij een aantal malen wat onhandig gedaan met Photoshop, maar zou er geen sprake van zijn geweest dat er elementen aan zijn foto’s zijn toegevoegd. Hij vertelde vaak met lagen te werken in het bewerkingsprogramma en dat er af en toe door enige slordigheid de indruk van digitale manipulatie zou kunnen ontstaan.
Over de foto’s van de hertjes verklaarde Jans dat deze manipulatie tot stand zou zijn gekomen door twee neefjes die bij hem op bezoek zijn geweest. Die zouden altijd al veel interesse in photoshoppen hebben gehad en het beeld hebben bewerkt en in Jans’ database hebben opgeslagen. Toen de Volkskrant later om toesturen van de foto vroeg, zou hij de verandering niet hebben opgemerkt. Jans: ‘Dat verhaal kan ik moeilijk verkopen. Dat snap ik.’
Op verzoek van Jans heeft Wouter Eisink (consultant bij fotogroothandel Calumet Photographic) op persoonlijke titel een contra-expertise gedaan. Zijn conclusie: ‘Er zijn geen doelbewuste aanpassingen in de foto’s aangebracht om het waarheidsgehalte aan te tasten.’ Een uitzondering maakt Eisink voor de foto van de herten, maar hij gelooft de lezing van Jans over de neefjes.
Jans heeft geen RAW-bestanden ter beschikking (originele digitale bestanden) die zouden kunnen bewijzen dat er niet is gephotoshopt in de beelden. Uiteindelijk heeft hij bij de Volkskrant toegegeven dat er twee foto’s zijn gemanipuleerd: die van de herten, en een niet gepubliceerd beeld. Daarop besloot de krant de samenwerking met Jans te beëindigen.
Bij Hollandse Hoogte, waar Jans tot de beter verkopende fotografen van het archief behoort, zit men ook in een lastig parket. Directielid Louis Zaal: ‘In zijn foto’s zijn bewerkingen gedaan die ik niet juist vind, zeg maar: feitelijk onhandige bewerkingen. Voor zover ik nu weet, heeft Jean-Pierre Jans geen toevoegingen in zijn foto’s gestopt, maar is er wel teveel gepriegeld. Onderdelen zijn teveel opgelicht waardoor de pixelstructuur is veranderd. Hollandse Hoogte heeft in deze zaak aanleiding gezien om de regels aan te scherpen. Van foto’s die bewerkt worden, moet dat worden vermeld, ook in onze database. Vooralsnog blijven we het werk van Jans vertegenwoordigen, onder voorwaarde dat hij zich houdt aan de nieuwe regels, die we ook nog eens aan al onze fotografen bekend zullen maken.’