Het wordt alsmaar meer gebruikelijk om digitaal te werken en content ook digitaal te bewaren. Tijd voor een overzicht van juridische aspecten van digitale nalatenschap bij online accounts als Facebook, Instagram, LinkedIn, Google en Dropbox.
Professionele foto’s zullen zelden meer allemaal worden ontwikkeld en steeds vaker opgeslagen zijn ‘in de cloud’. Er komen daarbij steeds meer vraagstukken kijken en één daarvan is of dit materiaal, dat vaak toch een aanzienlijke waarde vertegenwoordigt, altijd toegankelijk is en blijft voor de juiste personen.
Wellicht wilt u (ooit) uw foto’s nalaten aan een familielid of overdragen aan een/uw bedrijf: maar kan de aangewezen persoon daar dan in Dropbox wel bij? En vallen deze foto’s bijvoorbeeld in uw nalatenschap, als puur digitaal materiaal? Wanneer u overlijdt, hoe moet uw account op Facebook er dan uitzien, stelt u daar (nog steeds) foto’s ter beschikking? En meer in het algemeen kunt u zich afvragen of u in dat geval nog wel netwerkverzoeken op LinkedIn wilt krijgen.
Helder om mee te beginnen is de juridische constatering dat al het gebruik van social media en cloudservices betekent dat u een dienst afneemt. Logischerwijs eindigt deze als de afnemer van de dienst overlijdt. Maar gebeurt dit in de praktijk inderdaad automatisch en zo ja, wat zijn de gevolgen? Verdwijnt al het materiaal dat u daar heeft opgeslagen? Het is hoe dan ook verstandig om, rekening houdend met technische calamiteiten, (belangrijk) materiaal op meerdere locaties op te slaan. Maar in dit perspectief is uiteraard helemaal van belang dat u ook nog een eigen drager (zoals een laptop, harde schijf of CD-rom heeft) bezit waarop het fotomateriaal is opgeslagen.
Om te vervolgen met hoe dit alles bijvoorbeeld door het opmaken van een testament bij uw notaris kan worden geregeld, schrijft mr. Van der Geld voor wat betreft de afhandeling van nalatenschap en testament:
“Digitale bezittingen behoren niet altijd tot de nalatenschap van de erflater. Dit hangt namelijk af van de wijze waarop de erflater toegang had tot de digitale bezittingen. De digitale bezittingen kunnen zijn opgeslagen op persoonlijke digitale toestellen, zoals een laptop, tablet, smartphone enzovoort, al dan niet via software die voor de opslag is gedownload. Daarnaast is het mogelijk dat de digitale bezittingen toegankelijk zijn via een account bij het bedrijf dat de webdienst aanbiedt; de data zijn dan opgeslagen op een server in de cloud.
De toegang tot de data wordt geregeld in de overeenkomst die tussen de aanbieder van de webdienst en de afnemer van die dienst wordt gesloten. In veel gevallen is in die (licentie)overeenkomst zelf dan wel in de algemene voorwaarden die op de dienst van toepassing zijn, niets geregeld over de toegang na overlijden van de licentieafnemer. In een aantal staten ni de Verenigde Staten is er wetgeving over de toegang na overlijden; in Nederland is er echter geen wetgeving op dit gebied.”
In de praktijk geldt dat over het algemeen de gebruiker van een online account dat kan gebruiken en verwijderen. De meest pragmatische oplossing voor het voorgaande is dan ook een ander uw wachtwoord verstrekken, zodat die toegang kan krijgen wanneer u (om maar te blijven bij het worst-case-scenario) overlijdt. Dat geldt dan weer niet wanneer u één of meerdere accounts bezit waarbij u periodiek uw wachtwoord dient te wijzigen. Daarbij is het in het kader van de veiligheid ook weer niet aan te raden voor ieder account hetzelfde wachtwoord te gebruiken. Al met al kan zelfs die oplossing dus een tijdrovende bezigheid worden. Een andere praktische oplossing is in dat geval het gebruik van een password manager.
Maar welke opties bieden de bedrijven achter online diensten eigenlijk? Hieronder een korte opsomming, ter overpeinzing en wellicht met gevolg dat u enig fotomateriaal vandaag (toch weer) gaat kopiëren.
Facebook
De algemene servicevoorwaarden van Facebook staan naar de letter onze pragmatische oplossing niet toe. Artikel 4 lid 8 luidt: ‘Je deelt je wachtwoord niet met anderen […], je verleent niemand toegang tot je account en je doet niets wat de beveiliging van je account kan schaden.’ Onder de FAQ geeft Facebook wel aan dat je zelf je account kunt deactiveren of verwijderen. Dat biedt uiteraard geen soelaas bij overlijden.
De FAQ vermeldt onder ‘Wat gebeurt er met mijn account als ik kom te overlijden?’ de mogelijkheid om een account met herdenkingsstatus aan te vragen. Facebook biedt daarvoor een online formulier aan. Gevolg hiervan is dat een ‘Ter nagedachtenis aan’- profiel ontstaat. Vanaf dit profiel worden geen verjaardagsherinneringen of potentiële vriend-meldingen meer verstuurd. Alle inhoud van het account blijft echter ongewijzigd, in theorie voor eeuwig, online beschikbaar.
Op 28 juli 2015 verscheen er een nieuwsbericht op Nu.nl dat het (ook in Europa) mogelijk is gemaakt voor Facebookgebruikers om een ‘digitale erfgenaam’ aan te wijzen. Die persoon kan hun account (beperkt) beheren nadat zij zijn overleden. De erfgenaam kan worden aangewezen via de beveiligingsinstellingen van Facebook. Daar kan inmiddels ook worden aangegeven dat gebruikers liever willen dat het gehele profiel verdwijnt nadat zij zijn overleden.
Instagram
Ook Instagram staat naar de letter van haar algemene voorwaarden niet toe dat je de gegevens van je account aan iemand anders doorgeeft: “Je bent verantwoordelijk voor alle activiteiten die via jouw account plaatsvinden en je gaat ermee akkoord dat je je account, volgers, gebruikersnaam of rechten op je account niet verkoopt, overdraagt, in licentie geeft of afstaat aan anderen.”
Wanneer iemand die je kent is overleden en een account op Instagram heeft, kun je daarvan melding maken bij Instagram en verzoeken het account te verwijderen. Dat kan door gebruik te maken van dit formulier: https://help.instagram.com/contact/1474899482730688. Andere opties hebben wij bij Instagram op dit moment niet kunnen terugvinden.
LinkedIn
Via de help-functie van LinkedIn is een formulier te vinden waar in principe iedereen kan aangeven dat een lid is overleden: https://help.linkedin.com/app/ask/path/ts-rdmlp. Daarmee wordt het verzoek gedaan het profiel van de overledene te verwijderen.
Een andere optie zijn wij bij LinkedIn niet tegengekomen. Nu is dit wellicht bij uitstek het sociale medium dat slechts waarde heeft wanneer iemand zelf connecties kan maken om zijn of haar netwerk te ondersteunen. Wij betwijfelen dan ook of een andere functie bij LinkedIn mogelijk gemaakt zal worden.
Gmail/Google+
De gebruikers van Google hebben één account / kunnen één account aanmaken om van alle diensten van Google gebruik te maken. De voorwaarden van dat account zijn dan ook in principe op alle diensten van toepassing, bijvoorbeeld ook op de opslagruimte in Google+. Google biedt daarbij, evenals Facebook, de mogelijkheid aan te geven wat er moet gebeuren met een account bij overlijden. “Met Inactiviteitsvoorkeuren kunt u ons laten weten wie toegang tot uw gegevens moet hebben en of u uw account wilt laten verwijderen. Klik hier om Inactiviteitsvoorkeuren in te stellen voor uw account.”
Hoe Google omgaat met verzoeken van dierbaren en/of wettelijk vertegenwoordigers wanneer een gebruiker van de optie hierboven geen gebruik heeft gemaakt, laat zij geheel open:
“We realiseren ons echter ook dat veel mensen overlijden zonder duidelijke instructies achter te laten over hoe hun online accounts moeten worden beheerd. We kunnen samenwerken met naaste familieleden en vertegenwoordigers om online accounts in sommige gevallen te sluiten wanneer bekend is dat een gebruiker is overleden. In bepaalde omstandigheden kunnen we inhoud uit het account van een overleden gebruiker verstrekken. In al deze gevallen ligt onze hoofdverantwoordelijkheid bij het veilig en privé houden van de gegevens van onze gebruikers. Google kan geen wachtwoorden of andere methoden verstrekken waarmee iemand anders kan inloggen op het account van een gebruiker.
Voordat u begint, moet u zich realiseren dat het indienen van een verzoek of het leveren van de vereiste documentatie niet garandeert dat Google u kan helpen. Elke beslissing om een verzoek met betrekking tot een overleden gebruiker in te willigen, wordt pas na een zorgvuldige beoordeling genomen.”
Dropbox
Dropbox biedt de mogelijkheid grote hoeveelheden gegevens op te slaan om lokale ruimte te besparen. Het gevolg is dat met deze dienst veel persoonlijk materiaal – waaronder foto’s en video’s – wordt bewaard.
Voor de wettelijk aangewezen vertegenwoordiger van een overledene, zouden wij zeggen dat het mogelijk moet zijn om (ook) toegang te krijgen tot de bestanden die hij of zij online heeft bewaard met gebruik van Dropbox. Dropbox biedt daartoe hier haar hulp aan: https://www.dropbox.com/help/488. Dropbox vraagt (onder meer) een emailadres van de overledene en een ‘court order’ waaruit blijkt dat degene die contact opneemt gemachtigd is door de overledene. Dit laatste zal uiteraard in ieder land ter wereld verschillend geregeld zijn. De vraag is of het Nederlandse testament inderdaad in de door Dropbox bedoelde categorie valt. Het is dus zeer de vraag of in Dropbox bewaarde content in geval van calamiteiten nog doorgegeven kan worden aan een ander dan de houder van het account.
—
Esther Mommers is advocaat Intellectuele Eigendomsrecht en Internetrecht bij Dirkzwager te Arnhem (afdeling IE-IT, e-mail: Mommers@dirkzwager.nl, telefoon: 026-353 83 23).