Het mooiste fotoboek dat ik in 2009 kocht was niet het dure ‘Women are Beautiful’. De meeste van Winogrands’ foto’s daarin kende ik wel. Het was ook niet het moeizaam verkregen boek ‘Sète #08’ van Anders Petersen. Na twee maanden wachten bleek het aan iemand anders verkocht en moest het opnieuw besteld.
Mijn mooiste boek van het afgelopen jaar had ik bijna niet gekocht.
In een andere stad ga ik altijd even bij De Slegte langs om te kijken of er boeken liggen die in de grote steden al lang weg geweest zouden zijn. Dit keer was het Eindhoven. Net toen ik dacht: ‘Dat is weer niks’, viel mijn oog op een boek dat er in eerste instantie uitzag als een zelfgemaakte dummy. Het bleek wel gedrukt. Grof en in behoorlijk grauwe zwart-wit tinten op mat papier, net iets dikker als krantenpapier. De foto’s van de meest uiteenlopende kwaliteit. Het was €7,50.
Na enig onderzoek over wat de voor- of achterzijde van het boek zou kunnen zijn, kon uiteindelijk met redelijke zekerheid worden vastgesteld dat wanneer de rug rechts ligt we de voorkant zien. Er staan wat Arabische tekens op, dat zouden een titel en een auteursnaam kunnen zijn (foto boven). Arabische talen lees ik niet, dus durf niet met zekerheid te zeggen om welke taal het hier gaat. Als we het boek open slaan begint daar een tekst in combinatie met iets dat op een paginanummering lijkt. Die tekst beslaat een aantal pagina’s. Losse brokken die op een bovenschrift lijken, doen opnieuw verwarrend aan, is dit een voor- of nawoord? Meteen aansluitend volgt de fotoreeks, dit tot het andere deel van het kaft, dat overigens van een wat dikkere papiersoort is. Er wordt afgesloten/begonnen met een witpagina, kennelijk bedoeld als schutblad. Bij de tekst staat een in balpoint geschreven opdracht, ook in het Arabisch, maar er onder een westerse, dus leesbare naam en datum. 65.8.20 een plaatsnaam dat lijkt op Tehran, Teheran misschien? Er onder een naam Marjon, Marjan? Okee.
Zal het zo oud zijn? Van 1965? Of eigenlijk al van daarvoor?
.jpg)
Wanneer we het boek doorbladeren zien we, modern aandoend, telkens één foto per pagina. De bladspiegels zijn slordig, soms wat schuin, onregelmatig aflopend of met juist hele brede witte randen. Er lijkt iets van een orde in de bladspiegels te zitten, maar hoe daar ben ik nog niet uit. Prachtig, het soort van slordigheid dat ik soms graag in m’n boeken zou hebben maar onmogelijk te ontwerpen valt. Het merendeel van de beelden is liggend en staat met de bodem naar elkaar toe. Dit vereist bij het doorkijken een steeds draaien van het boek.
De foto’s gaan over het nomadenleven en zijn kennelijk door een familielid of bekende gemaakt. Hoewel er soms geposeerd wordt zijn ze toch niet echt bedoeld als familiefoto’s noch is er sprake van een bedacht verhaal. Ook hier iets van een onduidelijke, soms thematisch aandoende ordening. Allerhande facetten van het dagelijks leven passeren de revue: er worden platte broden gemaakt, er wordt geweven en iets gedaan dat lijkt op het karnen van melk in een zak aan een soort schommelstellage. We zien geiten, kinderen, mannen met ouderwetse geweren, landschappen. Maar mensen ontbreken zelden. Hoewel vaak moeilijk herkenbaar, keren sommige personen op meerdere foto’s terug.
Veel blijft er voor mijn westerse blik onduidelijk. Waarom werden sommige foto’s gemaakt? Een bakje op een stenen muurtje. Wordt daar misschien schaarse dauw opgevangen? Iets dat lijkt op een houten apparaat, maar wat is de functie? We zien uit keien opgebouwde woningen, of zijn het verzamelplaatsen voor dieren? Soms wordt er een dorp aangedaan, of is er een treinrail zichtbaar. Duidelijk is het een hard bestaan, gespeend van iedere vorm van luxe. Opeens, bijna tegen het einde, zien we iemand met een verrekijker. Dat moet wel net zo’n exotisch toestel geweest zijn als de camera waarmee deze foto’s werden gemaakt. Is dit het werk van een nomade in de jaren zestig? Hier heeft iemand in een Arabische omgeving een serie foto’s gemaakt, afgedrukt (soms sporen van sluier of duidelijk zichtbare doordruk-/tegenhoudplekken) en willen verspreiden in drukvorm. De technisch onvolmaakte manier waarop dit alles gebeurd is, ontroert tot in je tenen.
Wat we van deze foto’s ook mogen begrijpen, we krijgen een kijkje in het dagelijks nomadenleven door iemand die heeft vastgelegd wat hem van belang leek. Omdat het belang van nogal wat foto’s velen met mij zal ontgaan, is het bijna of ons een blik in het leven op een andere planeet wordt gegund, waar we naar het hoe en waarom van gebruiken en bezigheden moeten raden.
De link met mijn werk als straatfotograaf is helder. Hier is iemand, al dan niet bewust, bezig geweest het leven vast te leggen zoals hij dat zag en dat over enige tijd wel helemaal niet meer zal bestaan. Dat is ook het belang van straatfotografie, het door de tijd ‘en-passant’ vastleggen van maatschappelijke veranderingen.