Don McCullin presenteert in zijn nieuwste boek In England zijn persoonlijke visie op Groot Brittannië. Het indrukwekkende overzicht met zijn karakteristieke fotografie omspant bijna vijftig jaar en toont een land waarin de kloof tussen de winnaars en de verliezers verschuift, niet verdwijnt.
De Britse fotograaf Don McCullin (1935) groeide op in Finsbury, destijds een achterbuurt in Noord-Londen. Op zijn veertiende werd hij door de dood van zijn vader kostwinner van het gezin. In dienst werkte hij in de donkere kamer van een legerkamp bij het Suez-kanaal. McCullin kocht een Rolleicord in Aden en nam daarmee, terug in Londen, de foto die het begin van zijn fotografiecarriêre bepaalde.
Hij maakte die foto in 1958, van een locale ‘gang’, de ‘Guvnors’. Eén van de leden stak enkele maanden later een agent neer, die overleed. De dader werd opgehangen. McCullin bezocht de beeldredacteur van de krant The Observer, die aanvankelijk niet kon geloven dat hij hem had gemaakt. Toch kreeg hij snel een contract en zijn loopbaan als fotograaf, die hem roem, welstand en gewetenswroeging zou brengen, nam een aanvang.
McCullin geldt als één van de beste oorlogsfotografen van de laatste vier decennia. Aanvankelijk van één, later twee of drie oorlogen per jaar. Hij fotografeerde in Cyprus, Noord-Ierland, Vietnam en Cambodia, Libanon, Congo en andere Afrikaanse landen, waaronder Biafra. De hongersnood in die laatste locatie markeerde voor McCullin een ommekeer. Vanaf dat moment concentreerde hij zich meer en meer op de onschuldige slachtoffers van conflicten en minder op de strijdende partijen.
Met gelijke compassie fotografeerde McCullin ook in Engeland. Het oudste beeld in het boek is de foto uit 1958 waarmee het allemaal begon: de ‘Guvnors’ in een afbraakpand in zijn eigen straat. De jongste is een stemmige opname van Stonehenge uit 2007.
McCullin selecteerde voor In England een groot aantal foto’s van de sappelende onderklasse. Door de jaren heen betreft dat andere bevolkingsgroepen, maar in de visie van McCullin blijft de kloof tussen de ‘have’s’ en ‘have-not’s’ onverminderd groot. Hij toont dit in opnamen van arbeiders, met name uit het noorden van het Verenigd Koninkrijk, de eerste generatie gastarbeiders en immigranten, zwervers en straatkinderen.
De afgelopen jaren heeft hij een grote verscheidenheid aan onderwerpen vastgelegd. Jonge allochtonen in de Londense wijk Whitechapel, de typisch Britse verkleedpartijtjes op de talloze zomerfestivals, bijeenkomsten van de ‘upper-class’, stillevens en landschappen. Ook dit laatste werk heeft zijn onmiskenbare stijl. Heel soms is er ruimte voor troostrijke humor.
In een recent interview (zie onderstaande link) zegt McCullin dat hij gelooft in de helende krachten van de verstilde, donkere landschappen in zijn vaderland. Zij fungeren als tegengif tegen de steeds terugkerende herinneringen aan de onmenselijke omstandigheden die hij door de jaren heeft aangetroffen en vastgelegd. In England is een echt McCullin-boek geworden, met verschillende thema’s, maar altijd in zijn karakteristieke stijl. Het hart van het boek bestaat uit confronterende, maar emphatische beelden van de ‘losers’, waarmee de fotograaf zich al zijn leven lang verbonden voelt.
Han Schoonhoven
In England
fotografie: Don McCullin
met een korte inleiding van de fotograaf
gebonden, 31 bij 30 cm, 252 pagina’s, ongeveer 150 foto’s in duo-toon, 2250 gram
utgever: Jonathan Cape/Random House
distibutie voor Nederland: Nilsson & Lamm
prijs: 59,95 euro
• Voor een goed interview met de fotograaf, klik: www.bbc.co.uk