Tot 7 mei kunt u in één middag Europa bekijken. Van Ierland tot Roemenië, van Zweden tot Portugal. Er lopen alleen wat kerels in voetbaltenue door het beeld. Museum Boymans van Beuningen presenteert ‘Europese velden’, een nieuwe mijlpaal in het oeuvre van de fotograaf Hans van der Meer. In twee zalen zijn er zo’n zestig foto’s en drie video’s te zien.
Het begon in 1988, toen Van der Meer (Leimuiden 1955) met Jan Mulder het boek Interland samenstelde. Ze maakten een selectie uit foto’s van het Nederlands elftal die bewaard worden in het Haarlemse Spaarnestadarchief. Die foto’s, opnamen gemaakt tussen 1911 en 1955, hadden iets wat de fotograaf in contemporaine voetbalfoto’s zo miste: ruimte. ‘Voetbal is een sport van ruimte’ stelde Van der Meer nog maar eens tijdens zijn presentatie afgelopen weekeinde in het Amsterdamse Foam. De archieffoto’s boden wat hij noemt ‘een natuurlijke blik’.
Er ging nog wat tijd overheen, maar vanaf 1995 begon Van der Meer vanuit die visie, dat perspectief, het Nederlandse voetbal te fotograferen.
Hij bezocht ruim 350 wedstrijden, op zoek naar velden met een interessant landschap erachter. Door de omringende omgeving te laten zien, wilde hij tevens duidelijk maken dat voetbal een onvervreemdbaar onderdeel is van onze cultuur.
In 1998 verscheen het boek Hollandse velden met 68 panoramische kleurenfoto’s en een tekst van Jan Mulder. Deze serie is veelvuldig geëxposeerd in binnen- en buitenland, het boek is inmiddels twee keer herdrukt en verscheen ook in een Engelse editie.
Het voetbalmagazine Johan vroeg Van der Meer in 1999 maandelijks een beeld van het Europese voetbal aan te leveren. Vijf jaar lang, tot de opheffing van het tijdschrift, plaatste de redactie over twee pagina’s een Europees voetballandschap. In diezelfde periode werkte de fotograaf aan opdrachten in België, Duitsland, Frankrijk, Engeland en Portugal.
De foto’s die daarbij ontstonden zijn nog aangevuld met opnamen uit een groot aantal Europese amateurcompetities. En nu zijn er dus een boek en een tentoonstelling: Europese velden. Landschap van het amateurvoetbal.
Het boek, dat in een Nederlandse, Engelse, Franse en Duitse editie verscheen, biedt een prachtig beeld van het spel der spelen en de omgeving waarin het plaatsvindt. De voetballende mannen in de voorgrond spiegelen zich voor twee keer drie kwartier aan Dennis Bergkamp, Paolo Maldini of David Beckham en hebben even geen oog voor het vaak fascinerende landschap waarin zij zich bevinden. Hans van der Meer gelukkig wel. De kijker kan zich amuseren met de vaak aandoenlijke kerels en zich verbazen over of vermeien in weer een bijzondere plek in Europa.
In de tentoonstelling is naast de grote landschappen ook plaats ingeruimd voor enige tientallen portretten, opnamen die Van der Meer direct na afloop van de wedstrijden maakte. Op één van die foto’s staat een anonieme Belgische held: een kalende, magere verdediger met een ingezwachtelde knie die een belangrijke rol speelt in Vlaamse velden, één van de drie videofilms die in het museum vertoond wordt. Bedaard maar alert hobbelt hij minutenlang over het veld zonder dat de bal ook maar in de buurt komt. Dan breekt er een aanvaller door en grijpt hij in: met een geniaal hakje brengt hij de bal weer in het bezit van zijn team. Even later zie je hem zijn rug rechten en twee stappen vooruit doen: staat in één keer de helft van de tegenstanders buitenspel.
Het boek doet recht aan de gelaagdheid van Van der Meers fotografie. In de tentoonstelling is er daarnaast ook nog aandacht voor het individu. Hoewel het werk ongetwijfeld tot stand kwam vanuit liefde voor het spel, valt er ook voor voetbalhaters veel te genieten. De landschappen zijn soms wonderschoon, soms van een onvoorstelbare absurditeit. En die kerels, ach, ze doen zo hun best dat je wel bijna van ze moet gaan houden.
Han Schoonhoven
Europese Velden
Landschap van het amateurvoetbal
Tentoonstelling
Tot 7 mei in
Museum Boijmans Van Beuningen
Museumpark 18 – 20 in Rotterdam
Publicatie
fotografie en inleiding: Hans van der Meer
essay: Simon Kuper
85 foto’s in vierkleurendruk
176 pagina’s, ingenaaid 21 x 30 cm
uitgeverij De Verbeelding
prijs tot 15-05-2006: 25 euro,
daarna 29,50 euro
Engelse editie:
uitgeverij Steidl
gebonden, 26.8 cm x 38 cm
prijs: 85 euro
• informatie over de fotograaf en tientallen beelden: www.hansvandermeer.nl