Het twintigste Japanse bondagemeisje, het vijfde sneeuwlandschap, de zeventiende zoutdruk: na een uur of vijf zet mijn visuele jetlag in. “Paris Photo is een beurs en geen tentoonstelling”, heb ik mijn reisgenoten, first timers, nog op het hart gedrukt. Toch ben ik ook zelf weer murw van het gebrek aan samenhang en voel me niet meer dan een wandelend paar ogen. Besmuikt kijk ik naar mijn iPod: met wat muziek zou ik een doorstart kunnen maken. Weggedoken in een smal pad tussen twee stands selecteer ik een afspeellijst en betreed daarna de ‘beursvloer’ met geluid.
Paris Photo heeft nu zijn eigen soundtrack gekregen en daarmee ontstaat er toch nog een soort samenhang. Ook beïnvloedt de muziek mijn manier van kijken, het lijkt alsof ik scherper observeer. Ik vraag me af hoeveel fotografen en tentoonstellingsmakers weten dat fotografieliefhebbers ook oren hebben. Gelukkig valt mijn bezoek ook in de Parijse maand van de fotografie, een festival dat de stad dertig dagen lang van zo’n tachtig fototentoonstellingen voorziet. Genoeg kansen om combinaties van geluid en fotografie te verkennen, bedenk ik.
De volgende dag zet ik de tentoonstelling Objectivités in Musée d’Art moderne de la Ville de Paris op mijn programma. Werk van docenten en leerlingen van de beroemde Kunstakademie in Düsseldorf maken de invloed van deze ‘school’ binnen de autonome fotografie duidelijk. Ah, een diaporama mèt geluid van Lothar Baumgarten! Hij zocht de moerasachtige natuur tussen Düsseldorf en Keulen op en maakte er dia’s en geluidsopnamen. Een zorgvuldig samengestelde geluidsband met kwaken, fluiten en het gebrom van jumbojets draait met de 178 dia’s mee. Toch heb ik niet het idee dat het geluid hier echt iets toevoegt. Het stoort me dat ik het tempo van het beeld niet in de hand heb. Daardoor lijken de beelden meer bij het geluid te horen in plaats van andersom.
Bij de buren in Palais de Tokyo staat de tentoonstelling The Photographer – Time and Instant. Er hangen grote prints met portretten gemaakt door fotograaf en journalist Gerard Racinan. Erop 23 grootheden van de hedendaagse fotografie waaronder Martin Parr, James Nachtwey en Mary Ellen Mark. Ze laten zichzelf als fotograaf zien, maar ook horen. Samen met Caroline Gaudriault interviewde Racinan de fotografen over hun werkwijze en hun visie op fotografie. Bij iedere foto zijn uitspraken van de geïnterviewden te horen, maar er komen ook geluiden uit de speakers. Hier draagt geluid echt iets bij. Als bezoeker neem je langer de tijd voor een portret en een gevoel de fotograaf te hebben ontmoet blijft je bij.
Daarna volgen er nog veel tentoonstellingen, die letterlijk stilletjes aan mij voorbij gaan. Soms is er geluid in de vorm van een ernaast geplaatste tv met documentaire, maar dat vind ik toch weer gewoontjes. Juist het stilstaand beeld zie ik zo duidelijk groeien in combinatie met geluid. Natuurlijk gebeurt dat ook door schriftelijke informatie toe te voegen, maar wie leest kan daarbij niet naar foto’s kijken. Juist de gelijktijdigheid van geluid en foto maakt mijn blik geconcentreerder en laat het beeld beter bezinken. Nu maar hopen dat fotografen en makers van fototentoonstellingen de mogelijkheden van geluid vaker gaan benutten. Ik zal mijn ogen ervoor sperren en mijn oren ervoor spitsen.
—
Links en tips
Het genoemde werk van Lothar Baumgarten is Da gefälltes es mir besser als in Westfalen/ El Dorado 1968-1976
Meer over dit werk
Op de website van de tentoonstelling The Photographer – Time and Instant zijn de portretten te zien en is informatie te lezen over de fotografen.
Meer over The Photographer
Het Nederlands Fotomuseum heeft een permanente installatie genaamd Sprekende Beelden S8 waarin foto’s door onder andere geportretteerden worden besproken.
Meer over de installaties van het Nederlands Fotomuseum
Contacts is een serie waarin fotografen hun contactafdrukken bespreken. De serie werd in drie seizoenen uitgezonden op Arte en is nog steeds verkrijgbaar via de website van de tv-zender. In het Engels en Frans.
Naar de Arte Boutique
Enkele fragmenten uit bovengenoemde Contacts zijn te bekijken via You Tube. Onder andere van de aflevering waarin William Klein zijn contacten bespreekt.
Contacts met William Klein op You Tube
Cathelijne Hoorn is webredacteur kenniscentrum van het Nederlands Fotomuseum