Mede-oprichter van Magnum Photos, decennia lang lichtend voorbeeld voor alle journalistieke en documentaire fotografen, schepper van beelden met eeuwigheidswaarde en toonaangevend denker over het metier: Henri Cartier-Bresson is niet meer. Hij is op dinsdag 3 augustus om 9.30 uur overleden in zijn woning in Isle-sur-la-Sorgue bij Marseille. Hij nam al een aantal dagen geen voedsel meer tot zich. Cartier-Bresson was getrouwd met de Belgische fotografe Martine Franck. Woensdagmiddag is hij in kleine kring begraven. Begin september is er nog een herdenkingsbijeenkomst voor groter publiek.
Iedereen die met een goede 35 mm camera in zwartwit fotografeert of fotografeerde is schatplichtig aan hem. Van begin jaren dertig tot eind jaren zestig bouwde hij een oeuvre op van bepalende kwaliteit. Met zijn eigen kijk legde hij delen van met name de Europese en Aziatische geschiedenis vast in turbulente decennia, soms bij nieuwsgebeurtenissen, maar vooral in het dagelijks leven. Daarna tekende en schilderde hij alleen nog, een kunstvorm die hij hoger achtte dan fotografie, hoewel zijn foto’s vele malen bekender zijn dan zijn schilderijen en tekeningen.
Ook als theoreticus was ‘HCB’ van belang. Van hem stamt de definitie van het beslissende moment, the decisive moment: in een fractie van een seconde ontstaat een beeld dat de werkelijkheid van dat moment, en het belang ervan, perfect weergeeft.
Cartier-Bresson is geboren in 1908 in Chanteloupe. Hij fotografeert vanaf zijn 22’ste. In de Tweede Wereldoorlog wordt hij als Franse militair gevangen genomen door de Duitsers. Nadat hij in 1943 de vrijheid herwon, sloot hij zich aan bij het verzet. Na de oorlog richtte hij met onder meer Robert Capa het toonaangevende agentschap Magnum op, waarin fotografen de dienst uitmaken en niet de opdrachtgevers. Later ontpopt Cartier-Bresson zich als een wat tirannieke éminence grise die bij voorbeeld de toetreding van Martin Parr tot Magnum probeert tegen te houden.
Net als bij die andere legendarische fotograaf die dit jaar overleed, Helmut Newton (84), heeft de omgeving van Henri Cartier-Bresson net voor zijn dood gezorgd voor een waardige conservering van zijn nalatenschap. Er was vorig jaar een grote retrospectieve tentoonstelling in Parijs, een film over zijn leven en het studiecentrum Fondation Henri Cartier-Bresson werd opgericht. De tentoonstelling is dit jaar t/m 15 augustus in Berlijn te zien, en komt van 22 december 2005 tot 9 april 2006 in Foam in Amsterdam.
• Lees de necrologie in de New York Times.
• Of in Le Monde: Le photographe Henri Cartier-Bresson est mort,
• dan wel Libération (Of bekijk hun prachtige voorpagina, in pdf)
• Honderden foto’s van de meester op de website van Magnum.
• De Bibliothèque national de France heeft een biografie in foto’s (werkt niet in alle browsers).
• De website van de Fondation Henri Cartier-Bresson.
• Bloemlezing van uitspraken en gedachten op photoquotes.com.
• Herinneringen aan Cartier-Bresson? Mail naar info@photoq.nl.
• Lees: Wim van Sinderen ontmoet De Grote Fotograaf nèt niet – Daniel Koning wel, maar die krijgt een stomp | Boekhandelaar Hans Rey krijgt een vreemd telefoontje
• Op de website van Leica is een condoleance-register te vinden.
• K I J K T I P | Zondag 8 augustus, 18.30-19.20 uur, Nederland 1: documentaire over Henri Cartier-Bresson die de Zwitser Heinz Bütler vorig jaar maakte. De fotograaf spreekt openhartig over de hoogtepunten en dieptepunten van zijn carrière. Actrice Isabelle Huppert, schrijver Arthur Miller, uitgever Robert Delpire en collega’s als Elliott Erwitt, Josef Koudelka en Ferdinando Scianna geven hun persoonlijke visie op de persoon en het werk van Cartier-Bresson. Herhaling op zaterdag 14 augustus 12:20-13:10 uur.