WassinkLundgren – slim, vindingrijk en in voor een grap, nog altijd jong en fris, lijken te weten wat ze willen. Na het succes van Empty Bottles is er TokyoTokyo. Dat ziet er mooi uit. Belangrijker is echter de inhoud, waar ze een verfrissende blik tonen op het spontaan fotograferen van mensen in de grote stad. Fotografie is voor WassinkLundgren een spel met strikte regels voor elk project opnieuw bepaald.
De foto’s werden gemaakt in 2009 en 2010, tijdens hun eerste zwerftochten in Tokyo.
We zien er passanten die redelijk willekeurig en uit de losse pols worden vastgelegd. Thijs groot Wassink en Ruben Ludgren zijn twee en het spel is dat ze zo de mensen van twee kanten kunnen benaderen om hen ongevraagd te fotograferen. Wil die de één ontwijken, dan is daar altijd nog die ander. Die zwerftochten leveren een levendige verzameling beelden op waarvan de kwaliteit steeds anders uitpakt. Spannend genoeg om een boek van te maken.
Frits Gierstberg schrijft op het omslagbandje: “… a series of diptychs in which the mythical ‘decisive moment’ of traditional documentary photography is lampooned." Het is zeker grappig om te zien hoe de mensen op vrijwel hetzelfde moment van twee kanten worden vastgelegd. Dat levert telkens twee zo totaal verschillende foto’s op dat het belang van het standpunt voor het uiteindelijke beeld je steeds opnieuw wordt ingepeperd. Wat mij betreft gaat het hier dan ook, meer dan over een moment, over standpunt en kadrering die aan een minutieus onderzoek worden onderworpen. De foto’s waarop meerdere mensen staan afgebeeld zijn favoriet; door de hoeken die zij onderling met elkaar maken verschillen de uiteindelijke beelden nog extremer.
Als we het boek op de gebruikelijke manier doorkijken, van voren naar achteren, zien we die beelden groepsgewijs gesorteerd volgens de verschillende buurten van Tokyo. Ze hebben ontegenzeglijk een documentair karakter, door de spontane manier van fotograferen en het regelmatig in beeld verschijnen van verschillende kanten van de omgeving, waardoor een context ontstaat. De vele kleine plaatjes veroorzaken echter een licht repetitief effect waardoor de spanningsboog wat verflauwt. Jezelf telkens tot de les roepen is niet per definitie verkeerd, maar wat te doen als het concept na een twintigtal pagina’s duidelijk is? Hoe wek je steeds de lust tot ‘meer’, de kijker van ‘naar’ tot ‘in’ de beelden? En, maakte dat onderdeel uit van het concept?
We negeren de fotografen en hun ideeën en proberen onze aandacht op de gefotografeerden te richten. Onbewust bespieden wij mensen elkaar voortdurend, in afbeelding en werkelijkheid en vooral als we ons onbespied wanen. Een belangrijke bestaansreden van de fotografie in het algemeen, van het fotoboek in het bijzonder. We zien hoe sommige mensen de fotografen triggerden, maar ze blijven, zoals Tokyo zelf, betrekkelijk inwisselbaar, spelen een te marginale rol om echt documentair te worden.
Dit boek gaat uiteindelijk niet zozeer over mens of stad maar vooral over fotografie. Het hele spectrum van mislukking tot super wordt in de beelden gecoverd. Ook in de vorm wordt naar de fotografie verwezen. De vernislagen met randjes rond de vele beeldjes suggereert dat het hier om ‘kiekjes’ gaat, lege vernis plekken het ontbreken daarvan. Deze dubbele beelden krijgen zo iets van netjes geordende stereofoto’s. Dat zijn het natuurlijk niet. Het hele boek een vrij spel met de verschijningsvormen van oude fotoalbums. Mooi, maar komt in dit digitale tijdperk ietwat gemaakt over. De keuze voor de beeldvullende afbeeldingen lijkt willekeurig, meer ter afwisseling en ter onderbreking van voortgaande cadans. Waarom hebben deze geen wit randje?
Maar een fotoboek is een ding om nog eens en nog eens te pakken. Er in te groeien. Als we TokyoTokyo willekeurig bladerend en stukje bij beetje tot ons nemen, de kleine foto’s vlak onder onze ogen houdend, blijk er zeker meer dan genoeg te beleven. Dan hebben we toch dat plaatjesboek voor ons waarin te zien is hoe Wassink en Lundgren zich spelenderwijs voortbewegen tijdens het fotograferen. De ene keer ’s nachts met een flitser, soms voor de grap wat anders dan een persoon fotograferend, een enkele rug, de afgewende blikken of onscherpte voor lief nemend, lol hebbend over het ontbrekende hoofd of de plots verscholen dan wel geheel verdwenen persoon door het betrekkelijk willekeurige richten. Dat zonder één keer elkaar in beeld te hebben.
De veelheid aan fotografische uitgangspunten, waarvan ik er vast nog wel gemist heb, maken van TokyoTokyo wat mij betreft een boeiender spektakel dan Empty Bottles. Een meer dan waardige opvolger. De afwezigheid van een onbenullig voor- en/of slotwoord is een verademing.
Inderdaad. Ga het zelf maar bekijken!
—
TokyoTokyo
WassinkLundgren
Formaat: 22 x 30,5cm,192 pagina’s
Design: Kummer en Herrman
Kodoij Press in association with the Archive of Modern Conflict
Prijs: 32 euro
www.wassinklundgren.com