Hornstra documenteert teloorgang IJslands dorpsleven

In zijn boek Roots of the Rúntur toont de fotograaf Rob Hornstra de gevolgen van de industrialisering van de visserij voor de bewoners van IJslandse dorpen.
Rob Hornstra (Borne 1975) fotografeerde in het voorjaar en de zomer van 2005 tijdens twee reizen langs de oude dorpskernen in IJsland. Deze opdracht werd verleend in het kader van het ‘IPRN European Union Culture 2000 Changing Faces’-project over het veranderend aanzien van de arbeid in de Europese Gemeenschap. In het ‘International Photography Research Network’ werken 84 (onderwijs en tentoonstellings-)instellingen uit 22 landen samen om grotere documentaire opdrachten mogelijk te maken.

De kleine gemeenschappen in IJsland danken hun bestaan aan de visserij en de visverwerkende industrie. Door het instellen van visquota en de mechanisering in de visserij is het werk drastisch veranderd. Grote maatschappijen kochten de quota van zelfstandige vissers op en zetten fabriekschepen in, waarmee industrieel gevist, gekoeld en verpakt wordt.

Het nog beschikbare werk spreekt de jonge IJslanders steeds minder aan en ze verlaten rond hun twintigste massaal het dorp waarin ze opgroeiden. Veel gemeenschappen hebben amper inwoners tussen de twintig en vijfendertig jaar. De overgebleven arbeidsplekken worden meestal ingenomen door Poolse, Filippijnse en Thaise gastarbeiders. Het merendeel van de buitenlanders denken tijdelijk in IJsland te verblijven en nemen geen deel aan het sociale leven. Verlaten huizen blijven leegstaan of worden door stadsbewoners als vakantiehuisjes gebruikt.

In Roots of the Rúntur zijn al deze aspecten van het veranderd dorpleven glashelder gedocumenteerd. De IJslanders die zich aanvankelijk gastvrij en open opstelden, bleken bij nader inzien tamelijk gesloten. Hornstra’s assistent, de jonge IJslandse fotograaf Ingvar Högni Ragnarsson, wist na langdurige gesprekken het vertrouwen te winnen dat nodig was om tot de kern van het gemeenschapsleven door te dringen.

Het verhaal begint bij de Rúntur, een oud dorpsgebruik. Vroeger wandelden jonge IJslanders om elkaar te ontmoeten een vaste route door hun dorp, de huidige jeugd rijdt hetzelfde traject nu in luxe automobielen. Sociaal verkeer, zou je het kunnen noemen. Het is bij uitstek de manier om elkaar te spreken, met elkaar te drinken en te flirten, omdat discotheken en dorpsfeesten voor jongeren tot hun twintigste verboden gebied zijn.

Naast foto’s van de Rúntur en haar deelnemers heeft Hornstra portretten van de andere dorpsbewoners, interieurs en landschappen in het boek opgenomen. De beelden worden afgewisseld met korte teksten van jongere en oudere IJslanders, die tegenstrijdige verwachtingen uitspreken.

Net als bij zijn vorige buitenlandse fotoserie, Communism & Cowgirls, vond Hornstra dat er een boek moest komen. Met een publicatiesubsidie van het Fonds voor de Beeldende Kunst, Vormgeving en Bouwkunst en de medewerking van honderd voorinschrijvende vrienden en bekenden kon hij die wens realiseren. De kwaliteit van het boek, waarin met goede fotografie een duidelijk en weinig bekend verhaal wordt verteld, rechtvaardigt volgens mij deze inspanningen.

Han Schoonhoven

Roots of the Rúntur
Fotografie en tekst: Rob Hornstra
Gebonden 20 bij 25 centimeter
114 pagina’s, 119 foto’s in full-color
Nederlands/Engels
Uitgave in eigen beheer
prijs: 30 euro

• Meer over boek en fotograaf op: www.borotov.nl