Het gezin is het verbindende thema van twee recent geopende tentoonstellingen in het museum aan de Amsterdamse Keizersgracht. Vorm en inhoud liggen zodanig ver uit elkaar dat er van enig verband tussen deze exposities geen sprake is maar beide fotoseries hebben hun eigen kwaliteit.
In het volle zonlicht is een fraaie, zeer klassieke presentatie rond de collectie daguerreotypieën van de familie Enschede. Midden in de grootste zaal van Marseille staat een lange vitrinekast met foto’s waarvan een belangrijk deel kort na de introductie van de daguerrotypie door Johannes en/of Jacobus Enschedé is gemaakt. Photoq publiceerde eerder over deze expositie (en andere presentaties van deze eerste fotografische techniek): Daguerreotypieën in overvloed te zien
In alle overige zalen van Huis Marseille, op het sousterrain na maar inclusief het tuinhuis, hangen prachtig gedrukte vergrotingen van Taco Anema (Bloemendaal 1950): een selectie uit zijn project Hollandse Huishoudens. De kleurrijke, nadrukkelijk gecomponeerde beelden bieden een inkijkje in diverse gezinsvormen in Nederland aan het begin van de 21ste eeuw. Anema begon in 2002 bij zijn buren en de buren van zijn buren. Via via belandde hij bij gezinnen ‘in het land’ tot hij in 2009 het honderste fotografeerde. In hoeverre de kleine 20 in Huis Marseille en ongeveer 80 portretten in het boek representatief zijn voor het gezinsleven in dit land is moeilijk te bepalen.
Een belangrijk deel heeft Anema in zijn woonplaats Amsterdam gemaakt en de interieurs zien er in de meeste gevallen uiterst verzorgd uit. ‘Schilderachtige’ huishoudens zoals die regelmatig in een t.v.-programma als Man bijt hond worden vertoond en spreekwoordelijke ‘Tokkies’ treffen we in deze serie niet aan. Wel zien we vele varianten: van huiskamers en woonkeukens waarin één mens leeft tot een Goddelijk geïnspireerd gezin van tien personen. Anema portretteerde verschillende homosexuele huishoudens, gescheiden en hertrouwde ouders en gezinnen met geadopteerde kinderen.
De fotograaf heeft een voorkeur voor daglicht en maakt daar zoveel mogelijk gebruik van. Bij beperkingen door de lichtinval en het tijdstip van de opname is uitgebalanceerd ingeflitst. De hele serie heeft daardoor een fraaie neutrale toon. De scherpte van de opnamen is groot, Anema maakte gebruik van een zorgvuldig ingestelde technisch camera en lange belichtingstijden. De poses kwamen na wikken en wegen tot stand. Meestal was de fotograaf zo’n drie uur op bezoek en maakte een tiental opnamen van een seconde of twee.
Het boekje dat bij deze expositie is verschenen is aardig en interessant, maar doet de fotografie te kort. Teveel gezinsopnamen zijn op postzegelformaat (54 bij 68 millimeter) gedrukt, waarbij je niet meer lekker kunt rondkijken hoe deze landgenoten wonen want essentiële details gaan verloren. De persoonlijke commentaren, het aardige essay en de negen pagina’s statistieken zijn informatief en soms onthullend. Anema heeft met respect en discretie gefotografeerd. Het statische karakter dat het gevolg is van de gehanteerde werkwijze verleent alle portretten een zekere waardigheid.
Het volgende citaat maakt duidelijk waarom dit nog steeds zinvol, zo niet noodzakelijk is: ‘Intussen krijgen Nederlanders te weinig kinderen, vaak in dubieuze samenlevingsvormen, die zich niettemin ‘gezin’ mogen noemen. Dit gaat ten koste van het echte en normale gezin, dat vanouds met een veel bespotte – maar daarom niet minder ware – beeldspraak als de cel van de samenleving wordt aangeduid. En iedereen weet dat de gezondheid van het lichaam begint vanuit gezonde cellen.’ (Uit: Zet in op het gezin, een commentaar van een zekere ‘HR’ in het Katholieke Nieuwsblad van 20 februari 2009.)
Hollandse Huishoudens
Taco Anema
en
In het volle zonlicht
Daguerreotypiëen uit de collectie Enschedé
Tot en met 24 mei in Huis Marseille, Keizersgracht 401 in Amsterdam
Honderd Hollandse Huishoudens
fotografie: Taco Anema
essay: Fred Feddes
paperback, 16 bij 22, 5 cm, 144 pagina’s, 76 foto’s in full color
uitgever: De Verbeelding
prijs: 24,50 euro
Meer over en van deze fotograaf: www.tacoanema.nl