Indrukwekkend overzicht fototechnieken

De auteur is onderzoeker en verzamelaar. In beide disciplines obsessief, maar altijd systematisch. Fotograaf, beeldend kunstenaar, wetenschapper en minnaar van de fotografie Jan van Dijk heeft zijn opus magnum gepubliceerd: het Handboek Herkennen Fotografische en Fotomechanische Procedés. Volgens mij is dit een bijzonder waardevol boek.
Jan van Dijk (1944) is kortgeleden gepensioneerd als docent van de cursus met dezelfde titel als dit boek. Hij heeft gedurende vijftien jaar enkele honderden geïnteresseerde fotografieprofessionals wegwijs gemaakt in het labyrint van fotografische technieken. Heel praktisch: hij leerde elke student, vaak met behulp van een handzame loep, vooral heel goed kijken naar het veelzijdige lesmateriaal dat hij in de aanbieding had. Bijzondere drukken die hij zelf verzamelde aangevuld met prachtige fotografie uit de collectie van de Leidse Universiteit, die deze leergang organiseert.

Dit boek is een schatkamer. Door het uitermate leesbare overzicht van de meest voorkomende ontwikkel- en drukprocedés uit de fotografiegeschiedenis kun je nu ook zelfstandigen zonder veel voorkennis je weg vinden in de rijkdom aan fotografische uitingsvormen. En ook omdat het boek een feest is om door te kijken met die overvloed aan verrassende en fraaie illustraties uit 170 jaar fotografie.

Afbeeldingen van daguerreotypieën, keramische grafportretjes, kabinetfoto’s, fotolitho’s, een twaalfkleuren steendruk, heliogravures, stereofoto’s, een drie kleuren kooldruk, autochromen, woodburytypieën, talloze verpakkingen van historisch negatief- en diamateriaal, apparaten om opnamen te maken, te bekijken of te projecteren. Ja, te veel om op te noemen. Papier, grafische vormgeving en aangenaam degelijke uitvoering dragen bij aan het uitnodigende karakter van dit standaardwerk.

Door het hele boek vinden we reproducties van uitvergrote rasters van de foto- en drukprocedés. die essentieël zijn bij determinatie. Het laatste hoofdstuk omvat een overzicht van digitale druktechnieken. Even systematisch opgebouwd en uitbundig geïllustreerd als de voorafgaande hoofdstukken.

De bijlagen bieden een geconcentreerd overzicht op de naamgeving van fotografische en fotomechanische procedés. In een schema zijn veelvoorkomende namen en termen in het Nederlands, Engels en Duits bijeengebracht. Bijlage 3 betreft een verklarende woordenlijst met technische fotohistorische begrippen, bijlage 4 een overzichtelijke literatuurlijst. Waarop het handboek uiteraard wordt afgesloten met een uitgebreid register.

De binnenzijde van het achterblad bevat nog een verrassing die kenmerkend is voor de perfectionist en fotografieliefhebber Jan van Dijk.
Naast zijn onvolprezen determineertabellen zijn als losse bijlagen twee foto’s toegevoegd. De ene toont voorbeelden van verbleken en vergelen, de andere geeft de verschillen tussen diverse daglichtcollodiumzilverdrukken en ontwikkelgelatinezilverdrukken haarscherp weer. Scherper dan dat in modern drukwerk kan.

Handboek Herkennen Fotografische en Fotomechanische Procedés
Historische en moderne procedés en digitale afdruktechnieken
auteur: Jan van Dijk
redactie: Ingeborg Leijerzapf
gebonden, 22,5 bij 27,5 cm, 351 pagina’s, 550 illustraties in kleur
uitgever: Primavera Pers Leiden
prijs: 49,50 euro