Het Mondriaan Fonds maakt bekend dat beeldend kunstenaars Iris van Dongen, Rineke Dijkstra en Femmy Otten zijn geselecteerd om een officieel staatsieportret van Koning Willem-Alexander te maken. Een expertcomité maakte deze keuze op basis van de schetsontwerpen die door twaalf kunstenaars werden ingediend, aldus een persbericht van het Mondriaanfonds.
Het bericht vervolgt:
Unaniem heeft het comité gekozen voor drie schetsontwerpen waarin de persoonlijkheid en de symboolfunctie van de koning samenvallen en waarin is gekozen voor composities waarbij Koning Willem-Alexander als icoon van het koningschap wordt afgebeeld. De drie geselecteerde portretten wortelen in de traditie van Nederlandse staatsieportretten, terwijl de kunstenaars tegelijkertijd trouw zijn gebleven aan hun eigen oeuvre. Het comité heeft veel waardering voor de grote integriteit van deze drie schetsontwerpen als portret én als kunstwerk.
Zonder daarbij iets af te willen doen aan de inzet en de inzendingen van de andere negen kunstenaars, spreekt uit de voorstellen van Iris van Dongen, Rineke Dijkstra en Femmy Otten een groot engagement met deze opdracht. Zij wisten in de korte tijdspanne die alle kunstenaars gegeven was een consciëntieus en opmerkelijk goed uitgewerkt portret af te leveren. Het expertcomité heeft alle vertrouwen in de uiteindelijke resultaten en verwacht in de loop van 2014 drie krachtige staatsieportretten van Koning Willem-Alexander. De portretten kunnen besteld worden door ministeries, provincies, gemeenten, ambassades, rechtbanken en andere geïnteresseerden waaronder particulieren.
Minister Bussemaker (OCW) is verguld met de keuze: “Deze eervolle opdracht is een enorme stimulans voor de kunstenaars en voor de beeldende kunst als geheel. De keuze die het expertcomité heeft gemaakt is een mooie mix van jong aanstormend talent en bewezen kwaliteit. Het laat maar weer eens zien wat voor talent we in huis hebben – in de volle breedte.” Het ministerie van OCW gaf met de Rijksvoorlichtingsdienst het Mondriaan Fonds september 2013 de opdracht en het budget om de totstandkoming van drie tweedimensionale staatsieportretten te begeleiden. Het Mondriaan Fonds accepteerde deze opdracht graag aangezien het fonds zich het stimuleren van de ontwikkeling en de zichtbaarheid van hedendaagse beeldende kunst en cultureel erfgoed ten doel stelt.
Iris van Dongen (Tilburg, 1975) heeft twee schetsontwerpen gemaakt vanuit verschillende standpunten: een vriendelijke koning die de kijker recht aankijkt en een formeel portret van de koning in een statiger pose. In het definitieve staatsieportret wil Van Dongen beide standpunten laten samensmelten. Het comité is onder de indruk van de vaardigheid en diepzinnigheid waarmee de portretten in pastel en houtskool zijn opgezet en van de treffende, doorwrochte wijze waarop beide standpunten zijn uitgewerkt. De verwachting is dat Koning Willem-Alexander in het uiteindelijke portret als een toegankelijke koning verschijnt in de context van historische verwijzingen.
Iris van Dongen woont en werkt in Berlijn. Zij staat bekend om haar grote schilderachtige tekeningen waarin verwijzingen naar de romantische of symbolistische schilderkunst uit de negentiende eeuw samenkomen met de eigen tijd en omgeving.
Rineke Dijkstra (Sittard, 1959) fotografeerde Koning Willem-Alexander in 2013 voor een koningszegel, maar besloot voor het staatsieportret een ander uitgangspunt te kiezen waarin de perceptie van het moderne koningschap door de geportretteerde en de beschouwers een grote rol speelt. Door de schijnbaar minutieuze verdraaiing van compositie waarin zij de frontaliteit benadrukt, geeft Dijkstra de koning een monumentale uitstraling die herinnert aan de Nederlandse 17e eeuwse portretten. Het comité is onder de indruk van deze rigoureuze keuze met als resultaat een stoer en confronterend portret dat, ook op afstand, staat als een huis. Bovendien is de strijd tussen koning en persoon in haar portret afwezig en wordt de koning op een even intense, als genuanceerde wijze getoond als individu.
Rineke Dijkstra is een internationaal gerenommeerde fotograaf, onder andere bekend door haar portretreeksen van jongeren op het strand en van stierenvechters. In 2012 had zij een solotentoonstelling in het Guggenheim Museum in New York.
Femmy Otten (Amsterdam, 1981) is in haar schetsontwerp op zoek gegaan naar een eenheid van de geportretteerde en zijn functie. Zij combineert het portret met elementen uit de heraldiek van het koningshuis. Het schetsontwerp van Femmy Otten heeft een grote mate van verfijning. Het comité noemt het verrassend dat zij de ijlheid die vaak kenmerkend is voor haar werk heeft weten om te zetten in een krachtig portret waar je niet omheen kan. Tegelijkertijd spreekt uit het portret een lyrische poëzie, waarmee Otten trouw blijft aan haar eigen oeuvre. Het comité heeft ook waardering voor de subtiele wijze waarop in het portret wordt verwezen naar historische elementen. De losheid van deze zwevende symbolen vormen een boeiend contrast met het statische portret.
Femmy Otten maakt beelden, tekeningen en gipsen wandafgietsels waarmee zij in 2013 de Volkskrant Beeldende Kunstprijs won.
Expertcomité
Het expertcomité bestaat uit:
– Taco Dibbits, directeur Collecties Rijksmuseum.
– Wilma Sütö, curator moderne en hedendaagse kunst Stedelijk Museum Schiedam.
– Luc Tuymans, beeldend kunstenaar en onder andere bekend van het portret van koningin Beatrix dat vorig jaar werd geschonken aan het Stedelijk Museum Amsterdam.
– Voorzitter is Birgit Donker (directeur Mondriaan Fonds).
Het expertcomité heeft de twaalf kunstenaars gekozen uit een voorselectie die was gemaakt door scouts Hester Alberdingk Thijm, Arno Kramer, Tirzo Martha en Hripsimé Visser.
Tentoonstelling Rijksmuseum
De twaalf schetsontwerpen worden t/m 15 april tentoongesteld in het Rijksmuseum onder de titel ‘Een nieuwe koning, een nieuw portret – Schetsontwerpen voor het staatsieportret van Koning Willem-Alexander’.