Sinds anderhalve week is de tentoonstelling Vía Panam van Kadir van Lohuizen te zien in het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam. Journalist Quirinus Martijn doet hieronder verslag van de opening.
Het is al aardig druk als fotograaf Kadir van Lohuizen (1963) even na vijf uur het Nederlands Fotomuseum binnenstapt. Zojuist begroette hij buiten nog een aantal vrienden. Nu is hij alwéér druk in gesprek. Iedereen wil wat van je, op zo’n avond. Vier dagen eerder plaatste hij op zijn Facebookpagina een foto van een grote stapel boeken. The first 300 just signed #viapanam, schreef hij eronder.
Bezoekers brengen hun jas naar de garderobe, bestellen een wijntje bij de bar of nemen vast een kijkje in de museumwinkel. Over enkele minuten vindt de opening plaats van de tentoonstelling ‘Kadir van Lohuizen | Via PanAm’, tevens de presentatie van het gelijknamige fotoboek. ‘Een visuele zoektocht naar de oorzaken en gevolgen van migratie in Amerika’, aldus de uitnodiging.
Na een kort welkomstwoord, noemt producent Bas Vroege (‘ik neem de plaats in van Eelco Bosch van Roosenthal, die kon helaas niet komen omdat hij gisteravond vader is geworden’) Via PanAm ‘een episch project’, waarvoor Van Lohuizen ‘honderden, zo niet duizenden mensen heeft gesproken en de grenzen van de fotografie ingrijpend heeft verlegd’. Tijdens zijn reis, van het zuiden van Chili naar het noorden van Alaska, maakte hij niet alleen foto’s voor de audiovisuele tentoonstelling en het 420 pagina’s tellende fotoboek. Hij sprak ook een wekelijkse radiocolumn in voor de VPRO. NRC Handelsblad publiceerde elke twee weken een beeldverslag.
iPad-app
Behalve via publicaties in kranten en tijdschriften deelde Van Lohuizen zijn verhalen ook op het Via PanAm-blog. Daarop werd met tekst, beeld en geluid een beeld geschetst van ‘het leven van al die duizenden migranten in de Zuid- en Noord-Amerika’. Vernieuwend is Via PanAm vooral vanwege de speciaal voor dit project ontwikkelde iPad-app, legt Bas Vroege uit. ‘Zonder die iPad-app was dit project nooit van de grond gekomen. Die app heeft ervoor gezorgd dat het verhaal van de migratie in de Amerika’s wel urgent genoeg was om verteld te worden. In eerste instantie waren media namelijk helemaal niet zo geïnteresseerd. De ‘Arabische Lente’ was interessanter, om maar iets te noemen. Maar uiteindelijk is het een zeer goed verkopend project geworden.’
Ondanks zijn jarenlange reiservaring ging er van alles, vertelt Bas Vroege. ‘Stond Kadir ergens in Santiago in Chili, waren zijn spullen weer gestolen.’ Uiteindelijk bereikte hij in maart 2012 heelhuids de eindbestemming na een reis van meer dan 40.000 kilometer over de Pan-American Highway, door 15 verschillende landen. In zijn rugzak ‘een unieke verzameling verhalen over migratie in de Amerika’s’.
Van Lohuizen ging voor zijn nieuwste project op een andere manier te werk dan hij gewend was. Want behalve met fotografie, hield hij zich nu ook bezig met video, audio en social media. En dat was wennen voor de fotograaf die eind jaren 80 doorbrak met zijn foto’s in De Groene Amsterdammer van de Eerste Intifada in Palestina. Sindsdien reist hij de wereld over. Het heeft hem tot nu toe drie Zilveren Camera’s, twee World Press Photo prijzen en één Visa d’Or News Award opgeleverd.
Het is tijd voor een muzikaal intermezzo. De Amsterdamse muzikanten Arjan Amin van Veelen en Claudio Encina (‘mijn migrantenvrienden’) spelen enkele liedjes. Na een daverend applaus, stapt de fotograaf zelf het podium op. Met zijn meer dan twee meter slanke gestalte steekt hij – zwarte spijkerbroek, overhemd en donkere bos krullen – met kop en schouders boven iedereen uit.
Van Lohuizen bedankt de ‘vele mensen en organisaties zonder wie hij dit project nooit had kunnen realiseren’. Met de overhandiging van het eerste exemplaar, is de tentoonstelling Via PanAm officieel geopend en de boekpresentatie ten einde. ‘Dan mogen jullie nu langzaam over het museum uitwaaieren’, zegt Bas Vroege, die weer het podium op is geklommen.
Via de museumwinkel en een trap naar beneden kom ik in ‘de kelder’ van het Nederlands Fotomuseum. Daar is de audiovisuele tentoonstelling Via PanAm te zien én te horen. Er hangen tientallen foto’s aan de muur, een selectie van de vele honderden foto’s uit het fotoboek. Twee teksten geven uitleg over het project en de fotograaf.
Vier grote schermen
In de volgende ruimte staren tientallen mannen en vrouwen, maar ook enkele kinderen, naar vier grote schermen aan de muur. Van Lohuizen ziet dat een groepje stilstaande mensen de doorstroming blokkeert en zegt: ‘Zouden jullie iets willen doorlopen, daarachter is als het goed is nog plek om te zitten.’
Op de schermen worden de indrukwekkende foto’s getoond die Van Lohuizen tijdens zijn reis heeft gemaakt. Niet alleen mensen, ook de natuur is prachtig vastgelegd. De foto’s worden afgewisseld met korte teksten, kaarten en filmfragmenten. Ook is een mannenstem te horen die in het Engels uitleg geeft over het leven van de Amerikaanse migranten. De beelden worden aangevuld met live-muziek van het aanwezige muziektrio Golondrinas.
Ik neem plaats naast een slanke, oudere heer van een jaar of tachtig. Hij zou ook negentig kunnen zijn. Er stapt een jonge vrouw op hem af.
‘Hoe gaat het met u?’, vraagt ze vriendelijk.
‘Het gaat goed hoor. En met u?’, reageert de oudere heer.
‘Fijn om te horen’, zegt ze. ‘Nou, u kunt trots zijn op uw zoon. Een prachtige tentoonstelling.’
De oudere heer naast mij is dus de vader van Kadir van Lohuizen, bedenk ik mij terwijl ik op de vier schermen naar een grote kaart kijk. Te zien is de route die de fotograaf voor zijn project Via PanAm heeft afgelegd.
‘Ik ben de vader van de fotograaf’, zegt de vader van Van Lohuizen als ik hem vertel dat ik erg onder de indruk ben van de tentoonstelling en de foto’s die ik heb gezien.
‘Ja, dat begreep ik al’, zeg ik.
‘Hoe heet jij?’, vraagt hij dan.
Ik noem mijn naam en vraag hem hetzelfde.
‘Ik heet Wali’, zegt Wali terwijl hij mij een hand geeft.
‘Een bijzondere reis heeft uw zoon gemaakt’, zeg ik tegen de vader van de fotograaf, die mij niet helemaal lijkt te verstaan. Dan wat harder, vlak bij zijn linkeroor: ‘Bent ú weleens in Amerika geweest?’
‘Volgens mij alleen in de Verenigde Staten, maar dat is alweer een tijdje geleden’, antwoordt Wali.
Geboeid kijken we naar het verhaal over de Amerikaanse migranten dat Van Lohuizen heeft willen vertellen. Ik realiseer mij dat het hem gelukt is om die wereld een beetje dichterbij te brengen. Hoe hem dat gelukt is? Door het gevoel dat hij weet over te brengen, doordat de mensen die je ziet echt zijn. Je ziet ze zwoegen en dromen van een beter leven. Vaak lijkt het alsof ze zich niet helemaal realiseren dat ze op beeld worden vastgelegd. Dat zorgt ervoor dat je als bezoeker een inkijkje krijgt in een wereld die normaal gesproken gesloten blijft. Dankzij het project Via PanAm kun je je een voorstelling maken van het leven van al die duizenden Amerikaanse migranten.
Wali zegt dat hij de tentoonstelling vanavond voor het eerst ziet. ‘Wel was ik één van de eersten die het fotoboek heeft gezien. Ik was bij Kadir op bezoek. Hij had net de eerste drukproef opgehaald bij de uitgever.’ Dan verschijnt er een kleurrijke foto een van de grote schermen, waarop een lachende Evo Morales is te zien.
‘Is dat niet de president van Bolivia?’, merk ik halfvragend op.
‘Dat klopt’, zegt Wali. ‘Die kwam hij bij toeval tegen. Later is hij nog uitgenodigd om bij de president langs te gaan.’ Wali glimlacht. ‘Mijn zoon krijgt ook alles voor elkaar.’
‘Hoe komt dat denkt u?’, vraag ik.
‘Dat komt door zijn persoonlijkheid, door wie hij is,’ zegt Wali. ‘Mijn zoon is erg innemend,
hij is echt.’