Ken Schles maakt inleiding tot het begrijpen van fotografisch beeld


Oculus is het nieuwste boek van Ken Schles, die eerder onder andere Hidden cities en A new history of photography uitbracht. In Oculus onderzoekt hij opnieuw het verband tussen beeld en geheugen, ditmaal vanuit een persoonlijk perspectief.

Het boek bevat naast foto’s ook filosofisch getinte teksten met duidelijke referenties naar Plato’s grot en Nabokovs idee over het leven als ‘a brief crack of light between two eternities of darkness’. Het boek wordt ingeleid met de directe aanleiding voor het maken van dit boek: twee dementerende ouders die voor zichzelf wilden zorgden maar dat niet konden, edoch alle hulp weigerend, en een ernstig zieke echtgenote. Beide situaties zetten zijn leven op zijn kop en gaven de foto’s die hij eens van hen maakte een andere betekenis. Het boek wordt besloten met verklaringen voor de gemaakte beelden.

De foto’s zijn onderverdeeld in vier hoofdstukken (‘Seeing is not knowing’, ‘Somnambulism’ (slaapwandelen), ‘Mnemosyne’ en ‘Recognition is not knowledge’) waarin Schles aan de hand van vier stellingen of aannames het eerder genoemde verband onderzoekt. Het eerste hoofdstuk bevat bijvoorbeeld nachtelijke foto’s van de oceaan die met steeds veranderende lichtinval aanspoelt op een strand. Wat maakt de zee de zee? De zee bij uitstek is onderhevig aan veranderingen maar toch altijd zichzelf.
Hoofdstuk drie draait om de Griekse Godin Mnemosyne die de taal en het geheugen schiep. Schles noemt het merkwaardige maar aantrekkelijke idee dat herinnering, rede en taal buiten de mens bestaan – het is wat volgens hem een cultuur maakt. De bijbehorende beelden van voornamelijk bij nacht gefotografeerde, natuurlijke motieven, zijn associatief en met emotie geladen. Alsof de fotograaf betekenis zoekt buiten zichzelf, in de sterrennacht of bij een duif op een tak.
Het vierde hoofdstuk bevat geen foto’s, maar spoort aan tot nadenken over de rol van fotografie. Geen hapklare brokken, maar de vraag om eigen inbreng, omdat alleen op die manier de complexiteit en de vele verschillende betekenissen van het fotografisch beeld zo goed mogelijk benaderd kunnen worden.

Ken Schles
Oculus
Noorderlicht, 2011
ISBN 979-90-76703-45-9

Tentoonstelling ‘Oculus’
Noorderlicht Fotogalerie
AKerkhof 12, Groningen
www.noorderlicht.com