De Kleine Hans 2013 is donderdagavond in het Torpedotheater te Amsterdam uitgereikt aan Elisabeth Tonnard. ‘Niemand kan de ruimte tussen foto’s zo bespelen als zij,’ aldus de jury. De Kleine Hans is een prijs die ‘pretentieloze fotografie’ in het zonnetje zet.
Elisabeth Tonnard (Leerdam, 1973) is kunstenaar en dichter. Ze studeerde literatuurwetenschap in Nijmegen en Visual Studies in Rochester. Sinds 2003 publiceerde ze dertig boeken.
Juryrapport
Overal in het werk van Elisabeth Tonnard staan citaten uit de klassieke wereldliteratuur. Of ze het wil of niet, daardoor krijgt haar werk pretentie. Maakt dat haar te hoog gegrepen, te kunstzinnig voor de Kleine Hans? Pretentieloosheid staat, zoals bekend, hoog in het vaandel van de Kleine Hans.
Kijk naar de foto’s die Elisabeth Tonnard gebruikt. Die zijn allesbehalve pretentieus. Ze vindt haar foto’s overal. In archieven, in albums, tot aan de moeder van de trivialiteit: het internet.
Het is de combinatie en de manier waarop ze tekst en foto’s met elkaar verbindt, die haar werk zo hemelbestormend maakt, we hebben er geen ander woord voor.
Foto’s hebben tentakels, als hersencellen kunnen ze zich met elkaar verbinden en maken zo een gedachte. Niet alle foto’s kunnen dat. Esthetische foto’s bijna niet. Esthetische foto’s zijn hermetisch in hun schoonheid, ze zijn tevreden met zichzelf. Triviale foto’s staan meer open voor hun omgeving. Je zet ze naast elkaar, achter elkaar, en opeens schiet er een gedachte over de tentakels van de aan elkaar geschakelde hersencellen.
Wat voor gedachte dat is, laat zich sturen met woorden. Dat luistert heel nauw. Iets te veel duiding en de gedachte wordt plat. Te weinig duiding en de gedachte is loos. Dertig boeken heeft Elisabeth Tonnard tot nu toe gemaakt. In haar boeken worden foto’s door de woorden die ze omringen, opgestuwd naar een poëtische hoogte. Daar waar het leven begrepen wordt, maar niet geduid.
We noemen drie van de dertig boeken:
In Oceanus, details van twee foto’s van een zeilschip op een wilde zee, met een paar zinnen uit de Odyssee. Niet naast de foto als bijschriften, maar op de golven.
Foto’s uit het archief van een straatfotograaf in San Francisco die nooit zijn opgehaald door de mensen die erop stonden. Wezenloos kijken ze in de lens. Te arm, te eenzaam, te ongelukkig om een foto van zichzelf te willen hebben? In In This Dark Wood plaatst Elisabeth Tonnard naast iedere foto de eerste drie regels uit Dante’s Inferno. Niet dezelfde regels, ze komen uit steeds een andere Engelse vertaling. Ieder zijn eigen Inferno.
In The Gospel of the Photographer staan de foto’s die Jezus gemaakt zou kunnen hebben als hij een camera had gehad. De tekst is het Evangelie van Marcus waarin termen opduiken die naar fotografie verwijzen.
Oorsprong van de Kleine Hans
Veel fotografie wordt niet gemaakt door bekende fotografen. De meeste fotografie eigenlijk.
Het zijn foto’s die door vaders en moeders worden gemaakt voor het familiealbum, door ambtenaren voor het archief, door wetenschappers, door automaten zelfs, denk aan de flitspaal.
Die fotografie een grote waarde kan hebben, zowel historisch als persoonlijk –wie zou er niet graag een stapeltje foto’s hebben van de auto’s waarin ie reed toen hij door een flitspaal gefotografeerd werd. Hoe veelbetekenend pretentieloze fotografie voor velen ook is, als bron van informatie, van herinnering, zelfs van inspiratie, zelden of nooit worden er prijzen aan gegeven.
De juryleden en oprichters van de Kleine Hans zijn:
Hans Samsom, fotograaf
Hans Eijkelboom, beeldend kunstenaar
Hans Wolf, bladenmaker
Hans van der Meer, fotograaf
Hans Aarsman, schrijver
Zij willen hun inspiratiebron, de pretentieloze fotografie, in het zonnetje zetten met de Kleine Hans. Jaarlijks wordt de Kleine Hans toegekend aan fotografisch werk dat zonder toeval, genade en bescheidenheid niet tot stand zou zijn gekomen.
Klein, want bescheiden.
Hans, omdat er allemaal Hansen in de jury zitten.
Winnaars van de Kleine Hans
2007
MrLee, eerste kat met een camera.
www.mr-lee-catcam.de/pe_catcam1.htm
2008
Udo Zeeman, fotografisch geschiedkundige van Farmsum.
http://www.farmsum.net
2009
Arjan de Nooy, ontdekker van een eigenzinnige fotogeschiedenis.
http://www.denooycollection.com
2010
Mishka Henner, fotograaf zonder camera.
http://www.mishkahenner.com
2011
Huib Heinrichs, aardse vertegenwoordiger van het fotograferende ruimteschip Voyager One.
http://staff.science.uva.nl/~huib/Kleur_in_de_astronomie2010.pdf
2012
Geen Kleine Hans uitgereikt.
2013
Elisabeth Tonnard, dichteres in de ruimte tussen foto’s.
http://elisabethtonnard.com