De uitgevers Aurora Borealis en Veenman stuurden kort geleden een nieuw fotoboek naar ons redactieadres. Het in eigen beheer uitgebrachte Oma Toos van Jaap Scheeren ontvingen we al een tijdje terug. Hoog tijd voor een drietal beknopte signalementen.
The Cosmopolitans van Zubin Shroff heeft een allerszins vriendelijke uitstraling, maar is weinig verrassend. Shroff is een vanuit New York opererende tijdschriftenfotograaf, die opgroeide in Londen en Mumbai (Bombay). Tijdens vele reizen bezocht hij zes van de zeven continenten.
Zo te zien zijn deze portretten afkomstig uit alle bereisde werelddelen. Het is een gok, want de foto’s worden tekstueel uitsluitend begeleid van een voornaam. Zo’n vijfenzeventig vrouwen en mannen, jong en oud, veelal mooi en/of karakteristiek, gingen op de foto. Shroff werkt met een technische camera en heeft zijn modellen staand gefotografeerd. Soms ten voeten uit, meestal vanaf de dijen tot de kruin. De achtergrond in deze kleurrijke portretten lijkt vrij willekeurig gekozen, de krachtige flitser en/of de scherpte isoleert de hoofpersoon enigszins van haar of zijn omgeving. Het boek is prachtig gedrukt, heeft voldoende formaat en oogt verzorgd.
Maar het hier uitgewerkte concept, de aanname dat wij allen ‘kosmopolieten’ zijn, krijgt wat mij betreft niet echt vorm, deze lange reeks esthetische portretten heeft iets willekeurig, iets uitwisselbaars. Dan helpt een theoretiserende inleiding, waarin onder andere het fenomeen ‘The Western Gaze’ aan de orde komt, ook niet om deze serie wat meer pit te geven. Een fraai boek dus, met verdienstelijke portretten, maar helaas zonder enig nieuw inzicht.
Twee weken terug opende in de Groninger Noorderlichtgalerie de ‘Tuin van Ede’, collages van Ivo Hendriks (1976). De uitgever van Noorderlicht, Aurora Borealis, wijdde zowaar een serieuze publicatie aan dit werk. Hendriks kreeg veel publiciteit toen de bisschop van Ibiza ontstemd bleek over het hierboven afgebeelde plaatje. Zo’n relletje in Ibiza echoot door tot in Nederland en is interessant voor de mythologie rond je kunstenaarsschap. Maar waar kijken we eigenlijk naar?
Lieflijk geësceneerde illustraties van sex en geweld, vergezeld van religieuze en nationale symbolen, volgens mij. In zijn inleiding maakt Eric Bos gewag van het beeldenbombardement dat de arme hedendaagse burger dagelijks moet ondergaan. Maar Hendriks bombardeert gewoon terug, bijna even ongestructureerd als het spervuur dat de media over ons uitstorten.
Bos vertelt dat de collage een belangrijk medium is, waar in Fort Worth in Texas een heel museum voor is ingericht. Alle grote kunstenaars uit de moderne geschiedenis zouden zich met collages hebben bezig gehouden. Maar volgens mij zijn ze er op een goed moment ook weer mee gestopt. Een arbitraire opeenstapeling van zogenaamd sensationele plaatjes levert helaas niet automatisch sensationele, nieuwe kunstwerken op, is mijn indruk.
Jaap Scheeren bundelde brieven en beelden van zijn Nijmeegse grootmoeder Oma Toos. De briefjes begeleiden de knipsels met voetbalnieuws die oma bijna wekelijks naar haar zoon in Terneuzen stuurde. De aandoenlijke kattenbelletjes zijn in fascimile opgenomen tussen de foto’s die Scheeren van Oma Toos maakte. In het boekje, dat je wat mij betreft een geslaagde ode aan zijn grootmoeder kunt noemen, zien we beelden uit het dagelijks en het minder dagelijkse leven van Oma Toos.
Ze is gefotografeerd op de bank, tussen twee levensgrote kleinzonen met NEC-shirts; juichend op de weegschaal, ernstig achter de strijkplank en lachend aan de telefoon. Wat onalledaagser zijn de opnamen van oma die een boom omhelst, de inbreker, bewapend met een schroevendraaier, naspeelt en haar achterplatje in een wondertuin heeft laten omtoveren.
De fotograaf, die in 1979 in Nijmegen is geboren, studeerde vijf jaar geleden af aan de academie van Breda en heeft sindsdien verschillende prijzen geoogst, veel geëxposeerd en twee bijzondere publicaties uitgebracht: Het Zwarte Gat en Oma Toos. De grinttuin op de achterflap blijkt niet te verwijzen naar een begraafplaats: kortgeleden heeft de familie samen met Oma Toos haar vijfentachtigste verjaardag gevierd. Jaap Scheeren heeft zijn oma een heel mooi boekje cadeau gedaan.
Han Schoonhoven
The Cosmopolitans
fotografie: Zubin Shroff
teksten: Zubin Shroff, Ella Shohat en Robert Stam
gebonden, 31 bij 25 cm, 96 pagina’s met ongeveer 75 foto’s in full color
uitgever: Veenman
prijs: 35 euro
• De site van het boek: www.thecosmopolitans.org
Tuin van Ede
collages: Ivo Hendriks
tekst: Eric Bos
gebonden: 32 bij 25 cm, 56 pagina’s met 23 afbeeldingen in full color
uitgever: Aurora Borealis
prijs: 29,50
• Het boek op de site: www.noorderlicht.com
Oma Toos
fotografie: Jaap Scheeren
teksten: Oma Toos
paperback, 16,5 bij 23,5 cm, 18 foto’s in kleur en zwart-wit
prijs: 15 euro
speciale editie (20 stuks) met print van 35 bij 42 cm: 150 euro
• Oma Toos en meer, zie: www.jaapscheeren.nl