Fotofestival Krakow kiest dit jaar voor retro en brengt exposities die samengesteld werden uit diverse archieven. Bij de selectie van archieven lijkt een bindend thema te ontbreken. Krakow brengt bijvoorbeeld een grotere variant van de Weegee-tentoonstelling die Foam in 2008 toonde. Maar ook archiefbeelden van alle varianten van de rode bietplant. Een groter contrast is moeilijk denkbaar. Krakow zoekt de dialoog tussen diverse archieven en de verschillende redenen waarom zij werden aangelegd. Diederik Meijer beschrijft enkele hoogtepunten.
(klik op afbeelding voor slideshow)
Het Londonse Archive of Modern Conflict selecteerde snapshots van Duitse militairen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Grimmigheid en ellende is afwezig en wij zien vrolijke soldaten, op feestjes als vrouw verkleed of genietend in de natuur. “De oorlog zonder zijn historische context, gezien door de ogen van Duitse soldaten die zich er middenin bevonden, maar die hun menselijkheid niet waren verloren”, schrijft de organisatiecommissie. Ik heb wat moeite met deze motivering. Toch moet juist deze expositie gezien worden. Als je je de historische context van deze onschuldig ogende beelden juist wel realiseert, spreekt er een heldere waarschuwing uit de beelden. Wij zien vaak maar moeilijk onder ogen dat het kwaad onderdeel kan uitmaken van ons eigen leven, dat wij er zelf onderdeel van kunnen uitmaken. En dat wij door te zeer te focussen op onze eigen menselijkheid die van bepaalde anderen soms helemaal uit het oog verliezen. Er zijn gemakkelijk vergelijkingen te trekken met deze tijd, waar ook niet iedereen volledig gelijkwaardig is.
On Duty, Poznan 1956 toont beelden van de eerste protesten tegen het Pools communistische regime. Groepen mensen met vlaggen en spandoeken eisen de meest basale levensbehoeften op, “Brood”, onderstreept. Uit de demonstranten spreekt hoop en solidariteit. Hoewel de fotograaf tussen hen in moet hebben gelopen, merkt niemand hem op. Hij lijkt onzichtbaar en is dat als fotograaf ook geweest. De foto’s werden met een verborgen camera door een agent van de veiligheidsdienst gemaakt. Soms is op de foto’s bij iemand met stift een kruisje geplaatst. Die persoon was dan al bij de veiligheidsdienst bekend en de foto’s zijn mogelijk als bewijsmiddel gebruikt.
De expositie Karambolage bestaat uit foto’s van Arnold Odermatt, een politieman uit het Zwitserse kanton Nidwalden. Odermatt fotografeerde van 1948 tot en met 1990 auto-ongelukken. Nidwalden was lange tijd relatief geisoleerd. Dit veranderde in 1976, toen er een tunnel en een brug werd aangelegd. Hierdoor getuigen de foto’s van Odermatt van hoe een leefomgeving zich langzaam aanpast aan de moderniteit. Odermatt fotografeerde altijd twee beelden. De eerste voor politie en verzekeringsmaatschappij, de tweede voor zichzelf. Waarom hij dit deed is niet duidelijk, Odermatt heeft nooit de ambitie gehad kunstenaar te worden. Maar ondertussen heeft zijn crashfetish prachtige beelden opgeleverd. Slachtoffers zijn altijd afwezig en wij zien alleen het autowrak, op absurde en sierlijke wijze tot stilstand gekomen in het landschap waar het doorheen reed.
De aandacht voor archieven levert in Krakow sterke found photography op met werk dat tot nadenken stemt. De tentoonstellingen zijn verspreid over de prachtige binnenstad, vrijwel overal is de toegang gratis. Photomonth Krakow, tot en met 31 mei, meer info op www.photomonth.com.
—