Zaterdagochtend vroeg is Louis Zaal, voormalig vormgever en mede-oprichter/directeur van Hollandse Hoogte, overleden. Een niet te genezen tumor is hem fataal geworden. ‘Hij was tot het eind humoristisch en kalm en genoot van alle aandacht. Wij hebben samen met hem nog mooie dagen gehad en konden hem tot het laatste toe begeleiden,’ zo melden zijn nabestaanden.
Zaal begon zijn professionele loopbaan als leerling-journalist bij Dagblad Trouw in 1974. Van december 1978 tot 1 februari 1986 werkte hij als vormgever bij de Groene Amsterdammer. Daarna richtte hij met Dick Breebaart, Simon B. Kool en Roel Sandvoort het fotobureau Hollandse Hoogte op. Louis Zaal was er directeur tot hij zich eind 2013 terugtrok uit het bedrijf.
Zijn voormalige compagnon Roel Sandvoort schreef onderstaande persoonlijke terugblik.
IN MEMORIAM LOUIS ZAAL (1956-2016)
Vandaag kwam het bericht dat Louis Zaal gisteren aan zijn laatste reis is begonnen.
Met zijn overlijden komt een eind aan een relatie die wij meer dan drie decennia met elkaar hadden.
Louis zei ooit eens tegen mijn vrouw dat hij meer tijd doorbracht met mij, dan met zijn eigen echtgenote. En samen constateerden wij dat het toch verbazingwekkend was, dat wij nooit ruzie hadden, en dat wij het drie decennia met elkaar hebben uitgehouden.
Maar dat geldt uiteindelijk voor alle vier de oprichters van HH: in juli dit jaar maakten wij op uitnodiging van Louis een boottochtje over de Vecht. Ondertussen bespraken wij de voortgang van de geschiedbeschrijving van Hollandse Hoogte. Daar heeft Louis een begin mee gemaakt. Maar hij wist dat hij dat niet zou kunnen afmaken.
Het menselijk geheugen is een raar ding. Sommige zaken meen je je te herinneren, andere zaken ben je totaal vergeten. Edie Peters vroeg mij een persoonlijk In Memoriam te schrijven. Als sommige zaken die hieronder volgen anders zijn geweest, neem mij niet kwalijk, dat ligt dan aan mijn geheugen.
Je kan zeggen dat de geschiedenis van fotobureau Hollandse Hoogte (1985) begint bij het fototijdschrift Plaatwerk. Maar dat had op zijn beurt zijn oorsprong in het fotoboek dat wij in 1980 maakten naar aanleiding van de gebeurtenissen in Amsterdam op 30 april 1980, de kroning van Beatrix in de periferie van de krakersrellen: ‘Het feest dat Wiegel wilde’, uitgever De Uitbuyt, mei 1980.
Ik dacht dat Louis Zaal daar ook aan meewerkte, maar zijn naam zoek je vergeefs in de colofon.
Wèl staat hij genoemd in het tweede boek dat wij samenstelden, ‘Mijn moeder vindt het ook’, over de bewapening, antimilitarisme en de vredesbeweging, dat verscheen in de herfst van 1981.
Beide boeken werden goed verkocht. Dat legde de financiële basis onder het tijdschrift Plaatwerk. En met een beetje goede wil leidde dat tot de oprichting van ons bedrijf in 1985.
Maar daar gingen vele avondvergaderingen over heen met Dick Breebaart, Simon Kool, Louis Zaal en mijzelf. Laatst kwam Dick met notulen van zo’n vergadering, uit 1984. Die notulen waren van mijn hand. Ik wist er niets meer van. Ook niet dat die vergadering plaats vond op de redactie van De Groene Amsterdammer.
Dat was niet zo gek, want daar werkte Louis, als vormgever. Daar kenden wij elkaar van, hij liet klein drukwerk voor De Groene maken bij drukkerij Bevrijding, waar ik ook vaak kwam als eindredacteur van het blad ‘Bevrijding’ van de PSP. Op die drukkerij werd het aan de eind van de week vaak gezellig. Daar ontstond het idee voor een eigen bedrijf: een combinatie van een ontwerpstudio en een fotobureau. Het fotobureau is daar uiteindelijk van overgebleven. Om verschillende redenen vertrokken ondertussen twee van de oprichters, Dick in 1990 en Simon tien jaar later.
Louis en ik hebben dus een geschiedenis van dik dertig jaar. Officieel was hij de algemeen directeur en ik deed de financiën. Maar in de praktijk deden we echter alles samen. Hij was wel altijd de man van de automatisering. Terwijl ik nog vast hield aan het tabellarische kasboek (wie kent dat nog?), introduceerde Louis de eerste computer! Een Olivetti met een geheugen van 256KB, voor 11.000 gulden, in 1987. Dat was een zegen, want dan hoefden we niet meer nachten lang door te werken om de maandelijkse afrekeningen met fotografen met de hand samen te stellen.
Hij had de visionaire geest om aan te haken bij de digitalisering van de fotografie, op het moment dat de rest van de wereld nog lag te slapen. Bij de aanslag op de Twin Towers in september 2001 kwam er uit Amerika een onvoorstelbaar zootje digitale chaos, terwijl wij hier allang alles op orde hadden. De Nederlandse kranten waren dat al gewend van ons, terwijl onze Belgische collega’s de digitale bestanden nog moesten uitprinten en bij de redactie langsbrengen….
Dat was uitsluitend een verdienste van Louis. Wat waren we trots toen het haalbaar bleek om ons zwart-wit archief te digitaliseren. Voor 20.000 gulden konden wij een half miljoen foto’s online zetten aan het begin van deze eeuw, en die kosten hadden we een paar maanden terug verdiend.
Samen kunnen wij trots zijn op wat wij bereikten. Toen wij startten in 1985 keken de concurrenten wat meewarig toe. Twintig jaar later was er van die concurrenten niet één meer over.
En ook vandaag de dag is HH nog steeds de plek waar de nationale en internationale top fotografie te halen valt. En het is ook zeker zijn verdienste dat het zo is.
De eerste tien jaar richtten wij ons uitsluitend op het werk van Nederlandse fotografen. In de jaren negentig legde Louis relaties van vergelijkbare bureaus in de ons omringende landen. Dat heeft er uiteindelijk toe geleid dat HH zo’n 150 internationale bureaus ging vertegenwoordigen. Wat waren we trots toen Magnum, na de teloorgang van ABC Press, voor ons koos!
In zijn doodsbericht laat hij weten dat hij aan zijn laatste reis is begonnen. Mij rest niks anders dan hem een behouden vaart te wensen.
Roel Sandvoort