Een beetje laat, maar als we het ANP goed begrijpen, is de ‘bekentenis’ van de shoppende defensiefotograaf Sjoerd Hilckmann een reactie op vragen van het dagblad Trouw, waarvan een indertijd met dezelfde eenheid meereizende verslaggever zich kennelijk pas onlangs realiseerde dat er iets mis was met een foto uit de serie waarmee Hilckmann in 2008 een prijs won bij de Zilveren Camera. Volgens voorzitter Hans Kouwenhoven van de Zilveren Camera is de kwestie vooral pijnlijk voor het ministerie van Defensie.
Vrijdag meldde Trouw dat is gebleken dat Hilckmann een van zijn foto’s uit de reportage waarmee hij vorig jaar een derde prijs verwierf in de categorie ‘Buitenlands documentaire fotografie’, met Photoshop van inhoud heeft veranderd. Hij poetste digitaal de sleepstangen weg van de auto op de voorgrond. Die werd voortgesleept door de auto waar vanaf Hilckman zijn foto maakte. Hilckmann in Trouw: ‘Het ging mij puur om de schoonheid. Ik was op dat moment niet bezig met de nieuwswaarde van de foto.’
Vorig jaar was er al een flinke discussie over de serie omdat een groot aantal journalisten vond dat de serie van Hilckmann niet had mogen worden gekozen omdat het geen onafhankelijk journalistiek werk is, maar fotografie die het doel van Defensie dient. De Zilveren Camera liet toen weten dat de voorwaarden om mee te doen slechts voorschrijven dat inzenders beroepsfotograaf zijn, en niet per se journalist.
Kouwenhoven: ‘Hilckmann heeft de boel belazerd. Ik vind het een beetje zwak dat dit pas een jaar later naar voren komt. Voor de Zilveren Camera is het een beetje gepasseerd station. De tentoonstelling van vorig jaar reist al niet meer rond.’ Volgens Kouwenhoven zit nu vooral Defensie met een probleem wat geloofwaardiheid betreft.
De gemanipuleerde foto wordt maandag van de site van de Zilveren Camera verwijderd. Kouwenhoven: ‘Dan is onze webmaster weer aanspreekbaar voor werk. En zo kan het publiek dit weekend nog even zien om welke foto het ook weer ging.’
Kouwenhoven ziet nog wel iets positiefs in de affaire: ‘De waarheid komt uiteindelijk toch wel aan het licht. Dat weerhoudt mensen hopelijk van photoshoppen.’
Hier en daar zien we opvallende verschillen in hoe Trouw en de Volkskrant berichten over de kwestie.
Trouw:
Eind vorig jaar laaide de discussie over het manipuleren van foto’s op toen aan het licht kwam dat fotograaf Jean-Pierre Jans van de Volkskrant een natuurfoto had gemanipuleerd. Bij Hilckmann ’begon het wel te knagen; ik ben ook niet helemaal eerlijk geweest’. Eventuele schade voor zijn reputatie neemt hij op de koop toe.
De Volkskrant:
Later ging zijn geweten naar eigen zeggen wel knagen. Vooral toen vorige maand bekend werd dat de Volkskrant de samenwerking opzegde met een fotograaf wegens manipulatie van nieuwsfoto’s.
Trouw:
Bij de Audiovisuele dienst Defensie (AVDD) werken negen fotografen die bij toerbeurt worden uitgezonden naar missiegebieden waar Nederlandse militairen actief zijn, zoals Afghanistan en Tsjaad. De fotografen volgen soms maanden achtereen het leven en werken van uitgezonden militairen. Deze zogeheten ’combat-fotografen’ zijn beroepsmilitairen die aan de Fotovakschool zijn opgeleid. Kranten maken regelmatig gebruik van het materiaal van de AVDD-fotografen.
Naar aanleiding van de gemanipuleerde foto heeft het ministerie van defensie voor de AVDD gedragsregels op papier gezet, die in de praktijk al van kracht waren. „Dat hebben we gedaan om te voorkómen dat er discussie over ontstaat”, zegt woordvoerster Marloes Visser. Uitgangspunt is het ’respecteren van de waarheid en het recht van de Nederlandse bevolking op waarheidsgetrouwe informatie’. Manipulatie van beeld is niet toegestaan, net zo min als het in scène zetten van situaties. Foto’s bewerken mag wel, zo lang het gaat om het corrigeren van helderheid en contrast.
De Volkskrant:
Defensiefotografen hebben een lastige taak tijdens missies. Zij moeten een realistisch beeld schetsen, maar in de praktijk krijgen zij weinig vrijheid. Zo nemen veel commandanten liever geen fotograaf mee zodra een operatie spannend dreigt te worden. Ze hebben al genoeg aan hun hoofd, is het argument.
Ook moeten de fotografen er op letten dat het tenue netjes zit. Dat er toch foto’s uit Uruzgan komen van infanteristen in hun T-shirt – wat niet conform de voorschriften is – doet vermoeden dat sommige Defensiefotografen zich verzetten tegen deze vorm van enscenering.
Trouw: ’Werkelijkheid is geweld aangedaan’
De Volkskrant: Stoere foto van Defensie uit Uruzgan blijkt gevalletje van pech
AD: Zilveren Camera wil omstreden Defensiefoto van site
Nog even bij de Zilveren Camera: de complete winnende serie van Hilckmann
Een jaar geleden in de NRC: Sjoerd Hilckmann: ‘Ik ben fotograaf, geen journalist’
Eerder op PhotoQ: Zilveren Camera: beroepsprijs of journalistenprijs?