Nieuw standaardwerk plaatst het fotoboek tussen roman en film

December 2004 verscheen bij de Britse uitgeverij Phaidon het eerste deel van The Photobook: A History. Het heeft er alle schijn van dat de makers, Martin Parr en Gerry Badger, een standaardwerk hebben gecreëerd dat de waardering voor het fotoboek ingrijpend gaat beïnvloeden.
In de visie van Parr en Badger is de impact van fotografie in goede fotoboeken groter, want tijdlozer en geografisch minder begrensd, dan beelden in de massamedia en tentoonstellingen.

Gerry Badger is curator, fotohistoricus, de auteur van Collecting Photography (2003) en monografieën over Eugene Atget en Chris Killup.
Martin Parr is een fotograaf die grote bekendheid verwierf met zijn ironische en kleurrijke series over zijn landgenoten. Daarnaast werkt hij als curator, filmt en schrijft hij, en is een obsessioneel verzamelaar.

Boeken die een overzicht bieden van de ontwikkeling van het fotoboek zijn tamelijk zeldzaam. De publicatie 101 books, die Andrew Roth in 2001 samenstelde, is een bijzondere uitgave maar betreft uitsluitend fotoboeken uit de twintigste eeuw. Andere fotohistorici concentreren zich op een kortere overzichtelijke periode of een nauw omschreven genre.

In The Photobook betrekken de auteurs ook negentiende-eeuwse boekuitgaven nadrukkelijk in hun geschiedschrijving, al was het alleen maar omdat de uitvinder van het negatief-positief procedé, William Henry Fox Talbot, al vanaf het prille begin van de fotografie, het boek met (ingeplakte) foto’s als het meest geëigende vehikel voor het nieuwe medium zag.

Parr en Badger bepaalden richting en omvang van hun publicatie aan de hand van hun werktitel ‘a history of photography through the photographic book’.
Inventariserend en werkverdelend kwamen ze tot de conclusie dat hun boek achttien hoofdstukken zou moeten bevatten en minstens tweehonderd fotoboeken. Daarom verschijnt deze geschiedschrijving in twee delen.

Hoe nu omschrijven zij hun onderwerp. Parr en Badger hechten veel waarde aan de ‘narrative’, het verhaal dat het boek wil doorgeven. Het idee, dat groter moet zijn dan de som van de afgedrukte foto’s. Dat is gelijk ook de reden waarom enkele wereldberoemde fotografen niet in The Photobook zijn opgenomen. De samenstellers erkennen de kwaliteit van fotografen als Alfred Stieglitz, Edward Weston en Ansel Adams, maar zien hun boeken niet als bijzondere momenten in de fotoboekenhistorie. Zij missen de richting, de samenhang, een fenomeen dat zij ‘het auteursschap’ noemen.

In ‘Volume one’, dit eerste deel, beschrijven en tonen Parr en Badger werken onder de noemer Topography and Travel (1) de eerste fotoboeken; het negentiende-eeuwse fotoboek als verslag in Facing Facts (2); Photography as Art (3), het picturalisme in de fotografie; Photo Eye (4) het modernistische fotoboek uit de twintiger en dertiger jaren; A Day in the Life (5) het documentaire fotoboek in de dertiger jaren; Medium and Message (6), communistische en fascistische fotoboeken; Memory and Reconstruction (7), het naoorlogse Europese fotoboek; The Indecisive Moment (8), het ‘stream of consciousness’ fotoboek en Provocative Materials for Thought (9), het Japanse fotoboek van na de laatste wereldoorlog.

In de hoofdstukken 7 en 8 zijn tien Nederlandse publicaties opgenomen: De Hongerwinter van de fotografen van De Ondergedoken Camera, Impressies
1945 van Martien Coppens, drie titels van Ed van der Elsken, drie van Johan (Joan) van der Keuken, een Sanne Sannes en het Chiliboek van Koen Wessing. In dit boek krijgen ook veel onbekende boeken een plek: bijvoorbeeld van Tjechische, Portugese, Noorse , Japanse en Sovjet-fotografen. Die verrassingen, de soepele eigenzinnige teksten en de mijns inziens optimale vormgeving maken The Photobook tot de schatkamer die de liefhebber met ongeduld naar het tweede deel doet uitzien.
Volume II zal de draad weer oppakken bij fotoboeken uit het laatste kwart van de twintigste eeuw, met enkele uitstapjes naar de negentiende. Het moet dit jaar nog verschijnen.

Han Schoonhoven

The Photobook: A History
Volume 1
Martin Parr and Gerry Badger
gebonden met stofomslag
320 pagina’s
circa 850 kleuren en zwart-wit illustraties
ISBN 0 7148 4285 0
75.00 euro
Tijdelijk met korting bij Phaidon