De fotomanifestatie Noorderlicht heeft een tweede oproep gedaan om suggesties te doen voor het festival dat in september en oktober in Leeuwarden wordt gehouden. De opzet is intussen iets duidelijker geworden, met een hoofdtentoonstelling ‘Behind Walls’ en twee nevententoonstellingen ‘Propaganda & censuur’ en ‘Oost-Europa nu’.
De oproep:
Hoofdtentoonstelling – Behind Walls
Bijna twintig jaar geleden veranderde de val van het IJzeren Gordijn en Berlijnse Muur de wereld. Maar tot 1989 stonden de muren ferm overeind. In de voormalig Oost-Europese landen waren in het communistische tijdperk veel getalenteerde fotografen actief wier werk door censuur, machteloosheid, koude oorlog en repressie niet getoond werd: niet ter plaatse, en al helemaal niet in het westen.
Ook na de omwenteling bleef dit werk buiten het eigen land grotendeels ongezien. Terwijl de huidige generatie vrij reist en het internet gebruikt om hun werk onder de aandacht van een internationaal publiek te brengen, ging de eerdere generatie daar niet in mee. Ook van anderen hoefden ze geen steun te verwachten: hun werk was ‘oud’ en herinnerde aan ‘vroeger’, iets om achter het gordijn te laten. Ieders blik – van zowel de nieuwe machthebbers als het culturele veld – werd juist gericht op de nieuw verworven vrijheden, op een nieuwe toekomst.
Geleidelijk aan groeit het besef dat dit gat in de geschiedenis gevuld dient te worden.
In nauwe samenwerking met plaatselijke adviseurs – curatoren en fotografen met een intieme kennis van de fotografie uit die tijd – onderzoekt Noorderlicht hoe het was om als fotograaf te werken in een situatie van repressie. Niet eerder werd zo’n omvattend beeld gepresenteerd van fotografie in de groep landen die tot het Oostblok behoorden.
Was er krtitiek te vinden in subtiele symboliek die machthebbers ontglipt? Wat gebeurde er in ‘ondergrondse’ kunstbewegingen? Wat mocht wel, wat mocht niet? Kunnen we ons nu überhaupt voorstellen dat sommige werken ontoonbaar waren? Hoe zat het met escapisme, het zoeken naar creatieve vrijheid in juist persoonlijke uitingen? Hoe verhouden de situaties in de verschillende landen zich tot elkaar? Is er een fotografische omslag zichtbaar in de aanloop naar – en tijdens – het sleuteljaar 1989? Welke verborgen juwelen zijn er te vinden uit tijden die vervlogen heten? Dit zijn enkele van de vragen die aan bod komen.
Nevententoonstelling 1 – Propaganda & censuur
De fotografie die tijdens de koude oorlog gepubliceerd werd, was zorgvuldig geregisseerd door de machthebbers en stond in het teken van hun propaganda. Veel werk overleefde deze controle niet. In de archieven van de toenmalige geheime polities zijn daarvan ontelbare voorbeelden te vinden. Het contrast tussen propagandafotografie (waaronder ook beelden waarin onwelvallige elementen weggeretoucheerd werden) en fotografie die niet getoond mocht worden is het onderwerp van de eerste nevenpresentatie.
Nevententoonstelling 2 – Oost-Europa nu
Hoe ziet het voormalige Oostblok eruit nu we bijna 20 jaar verder zijn? De meerderheid van de betreffende landen is inmiddels aangesloten bij de EU, het kapitalisme viert er hoogtij, de straten zijn onherkenbaar geworden. In deze nevenpresentatie wordt aandacht gegeven aan het hedendaagse gezicht.
Het werkveld
‘Behind Walls – Het Oostblok vóór 1989’ concentreert zich op het gebied tussen Moskou en West-Europa, de landen die onder de vleugels van het Kremlin vielen ten tijde van het ijzeren gordijn, maar nu meer binding zoeken met het Westen dan met het Oosten.
In ieder geval wordt werk uit de volgende landen gepresenteerd:
* Oost-Duitsland (DDR)
* Hongarije
* Roemenië
* Bulgarije
* Tsjecho-Slowakije
* Polen
En onder voorbehoud:
* Westelijk deel Sovjet-Unie (nu: Estland, Letland, Litouwen, Wit-Rusland, Oekraïne en Moldavië)
* Joegoslavië (nu: Slovenië, Kroatië, Bosnië & Herzegovina, Servië, Montenegro, Macedonië, Kosovo)
* Albanië
Ook inzendingen van westerlingen die zich met deze onderwerpen bezighielden zijn mogelijk.
• Meer: www.noorderlicht.com