Dat na zestig jaar fotograferen de inmiddels tachtigjarige fotograaf David Goldblatt (Zuid-Afrika, 1930) nog steeds relevant werk produceert, is op zijn zachts gezegd bijzonder. Onlangs verscheen bij de Italiaanse uitgeverij Contrasto de lijvige dubbelpublicatie TJ/Double Negative, een boek met foto’s gemaakt in Johannesburg in de periode 1948-2010.
Naast veel bekend werk bevat TJ, een van de vele namen van de stad Johannesburg, veel niet eerder verschenen oud en nieuw werk. Daardoor hebben we hier niet te maken met de zoveelste monografie (de interessantste is David Goldblatt Fifty-One Years (2001), de mooiste, het door Martin Parr samengestelde en eveneens bij Contrasto verschenen Photographs (2006)), maar met een publicatie met bestaansrecht.
Ook al heeft TJ een duidelijk thema, de vraag blijft of het echt een goed fotoboek is. Zelfs met Johannesburg als centraal thema ontbreekt, zowel inhoudelijk als visueel, een sterke samenhang. Dat komt omdat het boek is samengesteld uit foto’s die oorspronkelijk niet bedoeld waren als serie gepresenteerd te worden. De vorm van foto’s gemaakt in 1948 is nu eenmaal totaal verschillend van de foto’s die Goldblatt in 2010 maakte.
In TJ passeert het gehele oeuvre van de fotograaf de revue en krijgt de lezer een compleet beeld van zijn werk, alsmede van de stad Johannesburg.
Opvallend is echter om te zien hoe Goldblatt zijn fotografische stijl aan veranderingen onderhevig is en dat hij, zelfs op hoge leeftijd, in staat bleek toch weer interessant werk aan zijn immense oeuvre toe te voegen.
Voor adepten van Goldblatt is dit boek daarom verplichtte kost. Het bevat prachtige variaties op bekende foto’s, afgekeurd werk uit de serie On the Mines, maar ook prachtige series die nooit eerder in boekvorm verschenen, waaronder prachtige portretten gemaakt in Soweto of de wijk Hillbrow. Ook de serie over de Indiase gemeenschap in de stad is erg sterk. De invloed van Goldblatt op een nieuwe generatie Zuid-Afrikaanse fotografen is zichtbaar. Zo doen de in Soweto gemaakte foto’s van mensen op hun bed sterk denken aan het veel recentere werk van Zwelethu Mthethwa.
TJ bevat ook werk dat je niet direct in het oeuvre va Goldblatt zou verwachten. Grappig is bijvoorbeeld de totaal onbekende, korte serie van automobilisten in hun auto, gemaakt in de jaren zestig. Het is een hommage aan Fellini en zijn de enige foto’s waarin politiek geheel afwezig lijkt te zijn.
TJ is opgedeeld in zes hoofdstukken die corresponderen met de laatste vijf decennia van de twintigste eeuw en het eerste decennia van de eenentwintigste eeuw. De jaren zeventig krijgen zelfs twee hoofdstukken toebedeeld, namelijk Soweto en City + Suburbs. Het is de periode waarin Goldblatt op de meest klassieke wijze werkte. In de jaren tachtig werd zijn werk conceptueler en meer gelaagd. De eerste duidelijke stap in deze richting was In Boksburg (1982). Hoewel Goldblatt zelf niet ingedeeld wil worden (‘Ik ben fotograaf en hoe anderen mij plaatsen interesseert mij niet’), zijn in de verschillende boeken wel degelijk diverse stijlen van fotografie te ontwaren.
Wat voor Goldblatt pleit is dat hij niet op zijn lauweren is gaan rusten. Ondanks zijn hoge leeftijd maakt hij nog steeds nieuw werk. Zijn meest recente serie bestaat uit een aantal portretten van moordenaars die op de plaats delict, ergens in Johannesburg, zijn gefotografeerd. De bijbehorende teksten vertellen hun verhaal waarmee zelfs de mens achter deze types naar boven komt. Met deze nieuwste serie is Goldblatt na zijn uitstap naar kleurenfotografie in de jaren negentig weer terug bij zwart-wit.
Uitgeverij Contasto heeft een mooie uitgave verzorgd, een uitgave die bovendien bijzonder is aangezien het een dubbelpublicatie betreft. Bij het fotoboek van David Goldblatt, hoort de fictieve roman Double Negative van Ivan Vladislavic. Hoewel Vladislavic zijn roman baseerde op gesprekken met Goldblatt en het over het leven van een fotograaf in Johannesburg gaat, heeft het geen betrekking op de specifieke foto’s van Goldblatt.
In de roman wordt de hoofdpersoon, een fotograaf, gevolgd in zijn worsteling de recente geschiedenis van Zuid-Afrika te verbeelden. David Goldblatt, op wie dit fictieve karakter wellicht is gebaseerd, is daar in ieder geval met TJ ook weer in geslaagd.
TJ/Double Negative (2010)
teksten: Ivan Vladislavic
foto’s: David Goldblatt
gebonden, 27,9 x 28,6 cm, 524 pagina’s
uitgever: Contrasto
ISBN: 978-8869652189
prijs: 72,99 euro
Een aantal foto’s uit TJ is te zien in een slideshow bij Umuzi