Omkeren, omslaan en verdwalen

Het boek Unfolded van Scheltens & Abbenes is – in de goede zin van het woord – een speciaal geval. Het hoort bij de gelijknamige tentoonstelling in het Museum Jan Cunen in Oss, geeft een overzicht van het fotografisch oeuvre van Scheltens & Abbenes, maar is ook een expositie op zich.

Maurice Scheltens & Liesbeth Abbenes, hij (stilleven) fotograaf, zij beeldend kunstenaar, maken als duo zowel vrij werk als werk in opdracht. Het verschil tussen beide is nauwelijks te zien, hetgeen redelijk zeldzaam is. Hun beelden komen tot stand met behulp van veel experimenteren en schuiven. De uiteindelijke foto is feitelijk een weerslag van een geconstrueerd geheel, een eenmalig beeldhouwwerk. Er wordt veel gevouwen, er wordt gespeeld met dimensies – optische vertekeningen en zeer grafische, bijna abstracte beelden zijn het resultaat. Producten worden beoordeeld op hun beeldende kwaliteit, niet op functie.

In Unfolded, de eerste overzichttentoonstelling van hun werk, is een selectie vrij werk en werk in opdracht gecombineerd op een zelfde manier als Scheltens & Abbenes die voor hun individuele werken hanteren. Met behulp van een nauwkeurige maquette van het museum en een selectie plaatjes op schaal hebben ze de tentoonstelling zo ingericht dat de relatie tussen de verschillende werken optimaal tot zijn recht komt. Het interieur van het museum speelt daarin ook een rol. De plinten, de houten vloer, de verschillende doorkijkjes die ontstaan door de aaneenschakeling van kleine ruimtes omlijst door houten deurposten en raamkozijnen.

Het beeld dat de maquette opleverde kun je als bezoeker echter nooit zo ervaren door het verschil in perspectief, en daarom werd gezocht naar een boekontwerp dat het concept van de tentoonstellign zou benaderen. De gehele plattegrond van het museum werd compleet met muurbehang, stekkerdozen en plankenvloer in de computer gestopt (Ik schrijf dat expres een beetje knullig op omdat het toch een soort wondertje is). Ook werd ingevoerd op welke plek de werken in het fysieke museum hangen en waar het licht vandaan komt – er is zelfs reflectie te zien in het glas. De computer genereerde vervolgens het volledige interieur compleet met foto’s aan de wand. De foto’s bestaan uit de originele bestanden, het interieur is een animatie. Je moet heel goed je best doen om dat te ontdekken. Hier en daar is een beeld volledig afgedrukt (compleet met getekende spijkers) zodat je niet alleen bent aangewezen op doorkijkjes maar ook het werk zelf kunt bekijken.

Het resultaat is een wandeling door de verschillende zalen in de sfeer van het museum, al stel ik me zo voor dat die in het boek wat sterieler is door de afwezigheid van oneffenheden in bijvoorbeeld vloer en plafond. De foto’s aan de fictieve muren zijn opeens deel van het soort arrangement waaruit ze zelf zijn opgebouwd. De toch al verwarrende werking van hun stillevens wordt nog eens extra versterkt.

Dat Scheltens & Abbenes meesters der verleiding en illusie zijn blijkt ook uit de ’tentoongestelde’ foto’s. Bloemstillevens zijn opgebouwd uit uitgeknipte papieren bloemen, een kleurengrid (het lijkt wel een doos waterverf) met verloop blijkt een stel van bovenaf gefotografeerde designkrukken, miniatuurparfumflesjes werden opgeblazen en lijken de inventaris van een medisch lab (de inhoud moet u er zelf maar bij bedenken) en een op een draaitafel rondwervelende blauwe vuilniszak wordt een opalen venetiaans glas.

Ook het omslag doet mee. Het houdt het midden tussen soft- en hardcover (dat geeft een aangenaam gevoel als je het boek aan een hoek heen en weer schudt) bekleed met in zilvertonen bedrukt textielachtig materiaal. De beeltenis geeft zich door het glanzende, onscherpe oppervlak maar moeilijk prijs. Wat zie ik? Is het schijn? De titel staat zelfs op de achterkant – het is duidelijk dat dit boek zich pas laat consumeren na enig omkeren, omslaan en verdwalen.

Is het na lezing van dit boek nog nodig naar Oss af te reizen? Als Scheltens & Abbenes hun magie echt goed onder de knie hebben gaat hoe dan ook nog naar het Jan Cunen. Met het boek in uw hoofd kunt u de zalen bijna dromen om u vervolgens te laten verrassen door de kwaliteit van de individuele beelden. Maar het hóeft natuurlijk niet.

Unfolded
Maurice Scheltens & Liesbeth Abbenes

boek
Ontwerp: Julia Born & Laurenz Brunner
Tekst: Frank van der Stok
Kodoji Press, 2012
ISBN: 9783037470459

tentoonstelling
18 maart t/m 26 augustus 2012
Museum Jan Cunen
Molenstraat 65, Oss
www.museumjancunen.nl